Płyn do płukania jamy ustnej – charakterystyka, zalety i wady stosowania

Higiena jamy ustnej ma niebagatelne znaczenie dla naszego zdrowia. Od dziecka uczono każdego z nas, jak ważne jest szczotkowanie zębów co najmniej dwa razy dziennie. Jednak obecnie wśród specjalistów panuje pogląd, że samo szczotkowanie jest niewystarczające i powinniśmy uzupełnić nasz higieniczny rytuał o nici dentystyczne i płyn do płukania jamy ustnej.

W świetle najnowszych badań ten ostatni budzi jednak sporo kontrowersji. Oczywiste jest, że płukanie ust wspomaga higienę, odświeża oddech i zabija bakterie znajdujące się w jamie ustnej. Zatem czy pomimo kontrowersji warto stosować tego typu płukanki? Jaki płyn wybrać, aby ograniczyć możliwość wystąpienia potencjalnych skutków ubocznych?

Charakterystyka płynów do płukania jamy ustnej

Na rynku dostępnych jest coraz więcej rodzajów płynów do płukania jamy ustnej. Z pozoru różnią się one jedynie kolorem i ceną, ewentualnie kształtem butelki i deklarowanymi na opakowaniu właściwościami. W rzeczywistości znaczna większość środków tego rodzaju jest diametralnie odmienna pod względem składu. Co więcej, oprócz zwykłych płukanek, które możemy dostać w każdym sklepie, istnieją także specjalistyczne płyny, najczęściej dostępne jedynie w aptekach, zazwyczaj w postaci koncentratów.

W płynach do płukania ust występują głównie poniższe składniki, z których każdy inaczej działa na naszą jamę ustną i zęby:

• związki aminowe - wykazują działanie przeciwbakteryjne,
• dwuguanidyny (m.in. chlorheksydyna) - działają przeciwgrzybiczo i przeciwbakteryjnie,
• boran sodu i cytrynian sodu - usuwają przebarwienia zębów oraz zapobiegają osadzaniu się kamienia nazębnego,
• alkohol - ma działanie bakteriobójcze,
• sole cynku - zapobiegają przebarwieniom,
• sole potasu - zwalczają nadwrażliwość zębów,
• związki fluoru - wzmacniają szkliwo i chronią zęby przed próchnicą oraz innymi uszkodzeniami,
• witamina E - chroni nabłonek znajdujący się w jamie ustnej i uszczelnia naczynia krwionośne,
• olejki eteryczne - działają odświeżająco i przeciwbakteryjnie.

Przed zdecydowaniem się na zakup określonej płukanki, należy dokładnie przeanalizować jej skład pod względem indywidualnych potrzeb.

Zalecenia do stosowania

Płyn do płukania ust należy stosować wspomagająco do szczotkowania i nitkowania zębów, zawsze zgodnie z instrukcjami podanymi na etykiecie lub w dołączonej ulotce informacyjnej. Najczęściej płynu do płukania jamy ustnej używa się dwa razy dziennie w zależności od pożądanego efektu, przed lub po szczotkowaniu.

Płukanki stosowane przed szczotkowaniem zmiękczają płytkę nazębną i ułatwiają jej usunięcie podczas szczotkowania. Natomiast te przeznaczone do używania po mają działanie utrzymujące świeżość i uzupełniające efekty szczotkowania (wypłukują pozostałe po nim resztki jedzenia, zabijają bakterie, łagodzą podrażnienia dziąseł lub działają leczniczo).

Płyny do płukania jamy ustnej można stosować także między szczotkowaniami, w celu przywrócenia komfortu oraz odświeżenia oddechu, zwłaszcza po posiłku.

Zalecane jest, aby płukanie ust trwało nie krócej niż pół minuty.

Rodzaje płynów do płukania jamy ustnej

Płyny do płukania jamy ustnej ze względu na zawarte w nich składniki można podzielić na:

• Klasyczne płyny do płukania jamy ustnej - mają za zadanie głównie odświeżyć oddech i wypłukać pozostałe po szczotkowaniu resztki jedzenia. Do tego rodzaju płynów zalicza się większość produktów tego typu dostępnych na sklepowych półkach. Zwykle nie zawierają one specjalistycznych składników poza antybakteryjnymi i odświeżającymi oddech.
• Płyny do płukania jamy ustnej zawierające fluor - jak większość płukanek posiadają właściwości antybakteryjne i odświeżające oddech, dodatkowo w ich składzie znajduje się również fluor, wzmacniający zęby i szkliwo, który integruje się z płytką nazębną redukując tworzenie się próchnicy.
• Płyny do płukania jamy ustnej z chlorheksydyną - płukanki specjalistyczne, wydawane zwykle na receptę i stosowane w celu leczenia zapalenia dziąseł. Środki zawierające chlorheksydynę są uważane za najwyższy standard wśród leczniczych płynów do płukania ust.

Istnieje również podział płynów do płukania jamy ustnej ze względu na działanie:

• Płyny remineralizujące - służą do wzmacniania zębów poprzez odbudowę szkliwa. W ich skład wchodzą związki fluoru, wapnia i fosforu. Są stosowane także w przypadku nadwrażliwości spowodowanej mikrouszkodzeniami szkliwa.
• Płyny antyseptyczne i bakteriostatyczne - zabijają bakterie, odkażają i działają łagodząco w stanach zapalnych. Dodatkowo odświeżają oddech i zapobiegają krwawieniu dziąseł. Do tej kategorii należą zarówno chemiczne płyny, jak i płukanki ziołowe, przygotowywane samodzielnie w domu.
• Płyny wybielające zęby - zwykle stosowane jako uzupełnienie wybielających past do zębów, zapobiegają powstawaniu przebarwień na zębach i redukują te już istniejące.
• Płyny odświeżające oddech - do ich głównych składników należą olejki eteryczne lub wyciągi roślinne. Na rynku dostępne są płyny działające kompleksowo lub mające działanie jedynie odświeżające.
• Płyny nawilżające jamę ustną - dzięki właściwościom wspomagającym regenerację śluzówki znoszą suchość w ustach i łagodzą związane z nią uczucie dyskomfortu. Wzmożona produkcja śliny chroni śluzówkę przed uszkodzeniami oraz zapobiega tworzeniu się próchnicy dzięki działaniu antybakteryjnemu.
• Płyny redukujące nadwrażliwość zębów - mają działanie remineralizujące, zawierają składniki wpływające na zwężanie ujścia kanalików zębowych, których otwarcie jest bezpośrednią przyczyną powstawania nadwrażliwości.
• Płyny zmniejszające gromadzenie się kamienia nazębnego - zawierają składniki utrudniające osadzanie się płytki nazębnej, dzięki czemu redukują ilość kamienia nazębnego i zapobiegają powstawaniu próchnicy.

Zalety stosowania płynów do płukania jamy ustnej

Stosowanie płynów do płukania jamy ustnej niesie za sobą wiele pozytywnych efektów:

• remineralizuje szkliwo,
• zapobiega powstawaniu próchnicy i osadzaniu się kamienia nazębnego,
• odświeża oddech,
• zmniejsza nadwrażliwość zębów,
• redukuje przebarwienia na zębach i zapobiega powstawaniu nowych,
• pozwala utrzymać zdrowe dziąsła,
• utrzymuje prawidłową higienę jamy ustnej.

Wady stosowanie płynów do płukania jamy ustnej

Chlorheksydyna a ryzyko zawału

W świetle ostatnich badań wokół płynów do płukania ust pojawiło się sporo kontrowersji. Brytyjscy naukowcy odkryli związek między stosowaniem płynów do płukania jamy ustnej a zwiększonym ryzykiem zawału serca. Badanie dotyczyło jednak tylko środków zawierających w swoim składzie chlorheksydynę, czyli tych specjalistycznych i dostępnych na receptę. Ich używanie zalecane jest jedynie, kiedy zaistnieje taka konieczność - w przypadkach chorób dziąseł czy zakażeń występujących w jamie ustnej.

Zachwianie flory bakteryjnej

Ponadto warto zwrócić uwagę na składniki zawarte w preparacie - zbyt częste stosowanie płukanek o silnych właściwościach antybakteryjnych może powodować zaburzenia naturalnej flory bakteryjnej jamy ustnej, a co za tym idzie, prowadzić do poważnych chorób, również wewnętrznych.

Nadmierna ilość fluoru

Fluor jest niezbędny w budowaniu zdrowych zębów, jednak w nadmiarze powoduje efekt przeciwny do zamierzonego. Dlatego warto zwrócić uwagę, czy w płynie do płukania ust, którego używamy, nie ma go zbyt wiele. Jeśli nasz płyn zawiera dużą dawkę fluoru, należy równocześnie stosować niskofluoryzowaną pastę do zębów i nie poddawać się zabiegowi fluoryzacji.

Zawartość alkoholu

Alkoholowe preparaty do płukania ust nie nadają się do stosowania przez dzieci oraz osoby leczące się z choroby alkoholowej. Również osoby zupełnie zdrowe powinny stosować je z umiarem, ponieważ w nadmiernych ilościach wysuszają śluzówkę jamy ustnej i mogą prowadzić do uszkodzenia ślinianek.

Autor: Małgorzata Nowak