Choroby powiek
Powieki są fałdem skórnym, którego funkcją jest ochrona oka przed wysychaniem, urazami i wnikaniem ciał obcych. Tworzą je dwie, luźno zrośnięte warstwy: skórno-mięśniowa i włóknisto-chrzęstna. Mięśnie budujące powieki to: część powiekowa mięśnia okrężnego oka (odpowiada za zamykanie oka) oraz mięsień dźwigacz powieki górnej i mięsień tarczkowy górny, które warunkują unoszenie powiek.
Zbita tkanka łączna powieki nazywana jest tarczką. W tarczkach obecne gruczoły tarczkowe Meiboma, których wydzielina gromadzi się na brzegu powiek i uszczelnia zamkniętą szparę powiekową. Gruczoły łojowe Zeissa i potowe Molla uchodzą natomiast do mieszków rzęs. Spojówka z kolei nadaje powiece gładkość, zapobiega tarciu oraz wytwarza wydzielinę o śluzowym charakterze. Ona wraz z wydzieliną gruczołów łzowych tworzy film łzowy, który dzięki ruchom powiek zapewnia stałe nawilżenie nabłonka rogówki.
Zmiany w obrębie powiek mogą być objawem choroby powiek, tkanek otaczających (oczodołu, narządu łzowego, gałki ocznej), chorób układowych lub mieć charakter wady wrodzonej (np. wrodzony brak powieki, małe powieki, szczelina powieki, zwężenie wrodzone szpary powiek).
Najczęstsze wady wrodzone to opadnięcie górnej powieki lub szczelina powieki. Opadnięcie górnej powieki może powstać także na skutek uszkodzenia okołoporodowego. Jeśli opadnięcie powieki jest niewielkie i nie wpływa na widzenie, traktowane jest jako defekt kosmetyczny. Jednak w przypadku większej wady wykonuje się jak najszybszą korekcję jej ustawienia. Szczelina powieki jest nieprawidłowością dotyczącą na ogół powieki górnej w kącie przyśrodkowym. Spowodowane przez nią odsłonięcie gałki ocznej jest częstą przyczyną wysychania i wtórnych infekcji. Duże szczeliny wymuszają konieczność operacji rekonstruującej powieki. Do czasu zabiegu stosuje się preparaty (żele i maści), które zabezpieczają przed wysychaniem.
Zdecydowanie częstszymi chorobami powiek są jednak wady nabyte, zwłaszcza zmiany zapalne. Zapalenie powiek mogą wywoływać bakterie, wirusy, grzyby i pasożyty. Ich przyczyną może być również długotrwałe narażenie na czynniki drażniące, np. pył, dym, suche powietrze, sztuczne światło. Często jest to problem związany z astygmatyzmem lub nadwzrocznością. Wówczas niezbędna jest nie tylko eliminacja czynników wywołujących podrażnienie, ale także korekcja wady refrakcji. Powodem wystąpienia stanu zapalnego brzegu powieki może być również nadmierna aktywność wydzielnicza gruczołów łojowych powieki. Skóra przekrwionych i obrzękniętych brzegów powiek może wówczas się złuszczać. Zmianom może towarzyszyć też swędzenie i pieczenie. Zapalenie powiek jest najczęściej obustronne.
Najważniejszą rolę w schorzeniu odgrywa dbanie o higienę. Powieki warto przemywać naparem z rumianku, świetlika lub nagietka, solą fizjologiczną lub roztworem kwasu bornego. Stosować można również ciepłe okłady (np. z rumianku) dwa razy dziennie przez 10-20 minut. W ciężkich przypadkach można też sięgnąć po delikatne mydło lub łagodny szampon dla dzieci, które należy aplikować patyczkiem kosmetycznym. Pomocne w stanach zapalnych są ponadto preparaty zmniejszające obrzęk, zaczerwienienie, np. przeznaczone do oczu maści z sulfonamidem, antybiotykiem bądź maści antybiotykowo-sterydowe. Są one szczególnie przydatne w zapaleniu spojówek, które często towarzyszy zapaleniu brzegu powiek. Stosować można również krople do oczu o działaniu przeciwzapalnym, np. zawierające wyciąg ze świetlika lub nagietka lekarskiego.
Zobacz również:
Zapalenie brzegów powiek i spojówek mogą prowadzić do pojawienia się jęczmienia. Jęczmień zewnętrzny jest konsekwencją zapalenia gruczołów przyrzęsowych (Zeissa lub Molla), natomiast wewnętrzny – gruczołów tarczkowych Meiboma. Objawia się obrzękiem, zaczerwienieniem i bolesnością powiek. Zwykle leczenie nie jest konieczne, ponieważ jęczmienie na ogół samoistnie ustępują. Można stosować jednak suche kompresy rozgrzewające, które przyspieszą gojenie – pęknięcie ropnia i usunięcie ropnej treści. Leczenie może także przyspieszyć usunięcie rzęs, których mieszki są zakażone. Podawać można też antybiotyki w postaci kropli do oczu.
Często mylona z jęczmieniem jest gradówka. Powstaje ona jako następstwo przewlekłego zapalenia gruczołu tarczkowego Meiboma. Zablokowanie ujść tych gruczołów prowadzi do gromadzenia wydzieliny łojowej i w konsekwencji pojawienia się niebolesnego guzka. Podobnie jak jęczmień gradówka nie wymaga leczenia. Można jednak stosować ciepłe okłady i maści z antybiotykiem. Jeśli zmiana ta jest kłopotliwa i wpływa na wzrok należy udać się do lekarza. Duże gradówki usuwa się bowiem chirurgicznie. Mniejsze można też leczyć pozaspojówkowym podaniem glikokortykosteroidów. Jeśli problem nawraca stosuje się ogólną antybiotykoterapię.
Jednym z cięższych schorzeń powiek są infekcje ropne. Przyczyną ich powstania są zakażenia skóry lub przejście procesu chorobowego z tkanek oczodołu. Objawia się podwyższoną temperaturą ciała, naciekiem zapalnym skóry powiek i znaczną bolesnością. Leczenie prowadzone jest pod kontrolą lekarza. Polega przede wszystkim na podawaniu antybiotyków o szerokim spektrum działania. Powieki dodatkowo nagrzewa się, a następnie nacina i usuwa ropną wydzielinę.
Na powiekach mogą także powstać zmiany spowodowane przez wirusy, takie jak: opryszczka zwykła, półpasiec oczny, brodawka czy mięczak zakaźny. Ich leczenie polega na ogół na podaniu preparatów acyklowiru. Wtórnym zakażeniom bakteryjnym zapobiega się przez zastosowanie antybiotyku. Niekiedy dodatkowo podaje się miejscowo preparat sterydowy. Brodawki i wykwity wywołane zakażeniem mięczakiem zakaźnym leczy się natomiast przez mechaniczne ich usunięcie.
Zmiany na powiekach mogą powodować również choroby alergiczne. Reakcja uczuleniowa może przyczyniać się do wystąpienia obrzęku, a nawet sączących się grudek wysiękowych i nadżerek. Najważniejszym elementem leczenia jest eliminacja czynnika wywołującego alergię, np. kosmetyku. Ponadto stosuje się objawową terapię preparatami antyalergicznymi (ogólnie) i sterydowo-antybiotykowymi (miejscowo).
Najpoważniejszym schorzeniem powiek jest choroba nowotworowa Najczęstszym nowotworem występującym w obrębie powiek jest rak podstawnokomórkowy. Zmianom skórnym o charakterze czerwono zabarwionych guzków, zwykle na brzegu dolnej powieki. nie towarzyszy ból ani dyskomfort. Leczenie polega na wycięciu guzka wraz z marginesem zdrowej skóry. Czasem istnieje potrzeba zastosowania radioterapii.
Częstymi zmianami powiek u osób starszych są natomiast: odwinięcie i podwinięcie powieki, zwiotczenie skóry powiek i kępki żółte. Pierwsze zaburzenie dotyczy powieki dolnej i jest spowodowane zmianą napięcia mięśni powieki i wiotkością skóry. Może dotyczyć jednej lub obu powiek. Rozwiązaniem jest chirurgiczna korekcja. Początkowo może okazać się wystarczający masaż powieki oraz stosowanie odpowiednich preparatów – żelu przyspieszającego nabłonkowanie rogówki, maści lub kropli z antybiotykiem. Przyczyną opadania powieki jest porażenie nerwu twarzowego. Skutkiem tego schorzenia jest wysychanie rogówki, które może prowadzić do owrzodzenia rogówki. Leczenie jest podobne, dodatkowo często przeprowadza się zabieg operacyjny. Kępki żółte to zgodnie z nazwą żółtawe zmiany grudkowe spowodowane gromadzeniem złogów cholesterolowych. Zwykle usuwane są chirurgicznie.
Marta Grochowska
Źródła:
Rutter P.: Opieka farmaceutyczna. Elsevier Urban & Partner, 2006.
Pieńkowska – Machoy E.: Choroby powiek. Katedra i Klinika Okulistyki z Zakładem Patofizjologii Narządu Wzroku w Szczecinie
Komentarze do: Choroby powiek (7)
Grzybica powiek, objawy
7Witam. Zauważyłem na powiekach dziwne zmiany. Pojawiły się na nich czerwone, lekko piekące plamki. Czy to może być objaw grzybicy powiek? Ktoś miał z czymś takim do czynienia?... pokaż całość
Mogą to być faktycznie objawy grzybicy powiek. Radzę Ci jak najszybciej udać się do okulisty!... pokaż całość
Jeśli pojawiają się plamki na powiekach, warto zwrócić uwagę na to, co jemy. Może się okazać bowiem, że jest to alergia pokarmowa. Mi się takie plamki pojawiały, jak zjadłam za dużo czekolady. Jak wyeliminowałam ze swoje... pokaż całość
Czerwone plamki na powiekach nie koniecznie muszą być objawem grzybicy powiek. Może jesteś alergikiem i po prostu Cię coś uczuliło. Warto też przyjrzeć się swoim kosmetykom, możliwe, że kupiłeś jakiś nowy produkt, który ... pokaż całość