Brodawki, nagniotki, modzele

O skórę stóp i rąk trzeba dbać w każdej porze roku, zwracając szczególną uwagę latem, gdyż to wtedy nasilają się choroby, obejmujące te części ciała. O tej porze roku mamy problemy z ich nadmierną potliwością. Noszenie niewygodnego obuwia powoduje nagniotki i modzele. Na stopach i rękach mogą wystąpić również brodawki.

BRODAWKI

Brodawki, potocznie zwane kurzajkami, są łagodnymi zmianami rozrostowymi skóry. Przyczyną ich powstawania jest wirus brodawczaka ludzkiego (HPV), który wnika do organizmu przez ubytki nabłonka w naskórku. Z tego też powodu brodawek nie należy zdrapywać, ani wyciskać, gdyż prowadzi to do tzw. autozakażenia. Cząsteczki wirusa wnikają wówczas w uszkodzenia skóry i zmiany pojawiają się na innych częściach ciała.

Brodawki najczęściej pojawiają się u dzieci. Statystki wskazują, że aż 2-20% dzieci w wieku szkolnym ma brodawki. Szczyt ich występowania przypada na wiek 12-16 lat. W przeciwieństwie do nagniotków i modzeli brodawki rzadko pojawiają się u osób starszych. Osoby po 50. roku życia, które zaobserwowały u siebie wystąpienie brodawki powinny skorzystać z porady lekarza pierwszego kontaktu. Brodawki mogą występować na twarzy, okolicach narządów rodnych i odbytu, ale najczęściej występują na dłoniach lub stopach. Typowe zmiany są wyniosłe i blade, mają „kalafiorowaty” wygląd.

Brodawki dłoni mogą występować pojedynczo lub w grupach. Mają postać małej, nadmiernie zrogowaciałej grudki z czarnymi, zamkniętymi skrzepliną naczyniami, które widoczne są jako czarna kropka w brodawce. Mogą pojawiać się również na kolanach.

Brodawki stopy występują na podeszwie lub pięcie. Ciągły nacisk wywierany na podeszwę powoduje, że brodawka nie wzrasta na zewnątrz, a do środka. Na powierzchni widoczne są wtenczas jedynie małe czarne kropki. Jeśli brodawek jest więcej i położone są blisko siebie, mogą zlać się w jedną i utworzyć tzw. brodawkę mozaikową. Brodawkom stopy często towarzyszy ból podczas chodzenia, który wynika z ucisku na nerwy.

Jeśli brodawki wystąpią na twarzy należy leczenie konsultować z lekarzem, ze względu na ryzyko powstawania blizn podczas leczenia. Konieczność wizyty lekarskiej istnieje także w przypadku licznych, rozsianych brodawek, występowania świądu, zmiany barwy zmian skórnych, brodawek umiejscowionych w rejonie odbytu i genitaliów, a także u osób chorych na cukrzycę. Pozostałe przypadki brodawek można z powodzeniem leczyć preparatami dostępnymi w aptece bez recepty.

Większość preparatów (najczęściej płynów) stosowanych w celu usunięcia brodawek posiada w swoim składzie kwas salicylowy w stężeniu od 11 do 50%. Niekiedy występuje on w połączeniu z kwasem mlekowym i podofiliną. Skuteczność preparatów kwasu salicylowego sięga 60-80% przy leczeniu trwającym 12 tygodni. Terapia jest dość uciążliwa, gdyż wymaga regularnej i dokładnej aplikacji. Przed użyciem produktu część ciała, na której występuje brodawka należy wymoczyć. Następnie nałożyć preparat na brodawkę, omijając zdrową skórę (ryzyko miejscowego podrażnienia). Na koniec miejsce to można zakleić plastrem lub zastosować płynny opatrunek. Preparaty te można bezpiecznie stosować w czasie ciąży.

Zobacz również:

Przykłady preparatów: Duofilm płyn, ABE, Brodacid, Acerin

Rzadziej stosowane są preparaty formaldehydu, gluteraldehydu, żywicy podofilinowej oraz sztyfty lapisowe. Brak też badań przeprowadzonych na szerszą skalę, które potwierdziłyby ich skuteczność. W związku z tym środki te traktowane są jako produkty drugiego rzutu, stosowane gdy kwas salicylowy nie przyniesie oczekiwanego rezultatu. Przy braku efektów leczenia OTC można udać się do lekarza w celu usunięcia brodawki np. metodą kroterapii (wymrażania). Można także nabyć preparaty do zamrażania brodawek, np. Wartner, Wartix. Warto także zauważyć, że ponad połowa brodawek zwykłych (twarzy, dłoni) ustępuje samoistnie w ciągu dwóch lat. W związku z tym jeśli zmiana nie przeszkadza w codziennym życiu nie ma konieczności jej leczenia.

NAGNIOTKI

Nagniotki to ogniskowe rogowacenie naskórka stóp występujące głównie u osób w starszym wieku. Przyczyną ich powstawania są tarcie i ucisk jednego z wyrostków kostnych stopy. Noszenie nieodpowiedniego obuwia powoduje hiperkeratynozę – nadmierne rogowacenie. Skutkiem jest jeszcze większe nasilenie ucisku na tkankę miękką i kość oraz związany z tym ból. W odróżnieniu od brodawek ból ten ustępuje po zdjęciu butów. Rodzajów nagniotków jest wiele, choć najczęstsze są nagniotki miękkie i twarde.

Te pierwsze występują zazwyczaj pomiędzy palcami (zwłaszcza w czwartej przestrzeni międzypalcowej), w wyniku ucisku. Charakteryzują się białawym zabarwieniem, a obecna pomiędzy palcami wilgoć sprawia, że zgodnie z nazwą są miękkie. Nagniotki twarde natomiast powstają zwykle na wierzchołku palców u stopy, najczęściej na drugim palcu. Od nagniotków miękkich różnią się też wyglądem – mają twardy rdzeń utworzony z twardej, szarej skóry. Rdzeń ten otacza bolesny, wzniesiony, żółtawy pierścień skórny w stanie zapalnym.

MODZELE

Przyczyna powstawania modzeli jest taka sama jak nagniotków – tarcie i ucisk. Ich wielkość waha się od kilku milimetrów do kilku centymetrów. Mają wygląd płaskiej, zgrubiałej skóry o żółtobiałym zabarwieniu. W przeciwieństwie do nagniotków powstawanie modzeli może być korzystne. Stanowią one bowiem naturalną barierę, która chroni znajdujące się pod zmianą tkanki. U kobiet najczęściej powstają na zaokrągleniach podeszwy jako skutek długotrwałego noszenia niewłaściwie dopasowanego obuwia na wysokim obcasie. Modzele często występują także na piętach i dolnym brzegu dużego palucha. W przypadku powstania zgrubienia w nietypowym miejscu modzele mogą powodować ból. Przyczyną piekącego bólu może być również pękanie modzeli.

Podstawowa cecha pozwalająca odróżnić brodawki od modzeli i nagniotków to obecność w tych pierwszych czarnych naczyń włosowatych. W razie wątpliwości można delikatnie zetrzeć zgrubiały naskórek pumeksem i przyjrzeć się czy widoczna jest czarna kropka.

Nieodłącznym elementem leczenia i zapobiegania występowania nagniotków i modzeli jest noszenie wygodnego, dobrze dopasowanego, miękkiego, najlepiej otwartego obuwia. Można również zainwestować w specjalne wkładki (np. poduszeczki, krążki), które zmniejszą tarcie i nacisk na stopę. Bez tej zmiany, czyli usunięcia przyczyny nagniotków i modzeli, stosowanie preparatów farmaceutycznych przyniesie tylko chwilową ulgę. W przypadku nagniotków i modzeli stosuje się podobne preparaty jak w brodawkach.

Zamiast płynów w tym wypadku warto sięgnąć po maści, takie jak maść na odciski Hasco czy maść na odciski Aflofarm, które zawierają kwas salicylowy (40%) i kwas (S)-mlekowy (10%). Zamiast nich można stosować specjalne plastry na odciski (np. Compeed, Scholl, Poloderm, Supraderm, Dermaplast Hydro), które nawilżają, chronią miejsce nagniotków lub modzeli i ułatwiają ich usunięcie. Niekiedy są też nasączone kwasem salicylowym. Zmiany można usunąć również mechanicznie, np. pilnikiem do paznokci lub pumeksem.

Jeśli jednak zastosowane środki nie przyniosą oczekiwanego rezultatu należy udać się do lekarza. Wizyta taka jest również konieczna w przypadku nagniotków miękkich lub gdy odczuwany ból sprawia trudności w chodzeniu.

Marta Grochowska

Źródła:
Jachowicz R. (red.): Farmacja praktyczna. PZWL, Warszawa 2010,
Rutter P.: Opieka farmaceutyczna. Elsevier Urban & Partner, 2006.