Zioła stosowane w zakażeniach dróg moczowych
Najczęstszą przyczyną stanów zapalnych dolnych dróg moczowych, czyli cewki moczowej i pęcherza moczowego, jest zakażenie bakteryjne, na ogół przez drobnoustroje bytujące w jelitach. Zapaleniom sprzyjają takie czynniki, jak: stres, wilgoć, zimno, cukrzyca, kamienie nerkowe, obecność cewnika czy menstruacja. Infekcjom można zatem w dużym zapobiec ubierając się ciepło, właściwie dbając o higienę i przyjmując wystarczająco dużą ilość płynów.
Gdy nie uda nam się jednak uniknąć zakażenia, poza wspomnianymi zaleceniami można stosować ciepłe kąpiele nasiadowe i kąpiele stóp. Pomocne mogą być również ciepłe okłady na brzuch. Dużą rolą w terapii infekcji dróg moczowych odgrywają zioła. Surowce roślinne działające moczopędnie i/lub odkażająco są skuteczne w zakażeniach, gdy liczba drobnoustrojów jest mniejsza niż 106 w jednym mililitrze moczu. Ich stosowanie jest również wskazane w trakcie antybiotykoterapii (gdy okazała się konieczna) oraz po jej zakończeniu. Po jakie surowce możemy zatem sięgnąć, gdy zaobserwujemy u siebie objawy zakażenia dróg moczowych, takie jak częstomocz, bolesność i pieczenie przy oddawaniu moczu czy ból brzucha, okolicy nadłonowej i lędźwiowej?
Liść mącznicy lekarskiej (Uvae ursi folium) działa dezynfekująco w obrębie dróg moczowych. Za aktywność surowca odpowiada arbutyna, która w środowisku zasadowym ulega przekształceniu do aktywnego hydrochinonu. W związku z tym wskazana jest alkalizacja moczu, np. poprzez przyjmowanie wodorowęglanu sodu. Unikać należy z kolei środków i pokarmów (głównie diety bogatobiałkowej) mogących zakwaszać mocz. Działanie przeciwbakteryjne wykazują również obecne w surowcu kwasy fenolowe. Preparaty liści mącznicy lekarskiej (np. Uverex, Uversan) zalecane są nie tylko w stanach zapalnych dróg moczowych, ale także w nieżycie pęcherza i miedniczek nerkowych. Przeciwwskazaniem do ich stosowania jest ciąża, okres karmienia piersią i wiek poniżej 12 lat. Ostrożność należy zachować również w przypadku nadwrażliwości żołądka, gdyż u tych osób mogą wystąpić nudności i wymioty. Unikać należy także długotrwałej terapii preparatami mącznicy, z uwagi na ryzyko podrażnienia nerek i uszkodzenia wątroby.
Liść brzozy (Betulae folium) działa saluretycznie i moczopędnie, przy czym nie podrażnia nerek. Za te właściwości odpowiada zawartość flawonoidów, olejku eterycznego i saponin. Przetwory z liści brzozy wskazane są w tzw. terapii płuczącej w zakażeniach bakteryjnych i stanach zapalnych dróg moczowych, kamicy nerkowej i w przypadku obecności piasku w nerkach. Ze względu na moczopędne działanie konieczne jest przyjmowanie minimum 2 litrów płynów na dobę, co zapobiegnie odwodnieniu. Nieznacznie zwiększają wydzielanie moczu także pączki brzozy. W urologii zastosowanie znalazł również sok brzozowy uzyskiwany ze świeżych liści rośliny.
Liść i ziele pokrzywy zwyczajnej (Urticae folium/herba) podobnie jak liście brzozy zwiększają diurezę. Ich działanie znalazło zastosowanie w terapii wypłukiwania w stanach zapalnych dróg moczowych oraz w profilaktyce piasku w nerkach. Preparaty pokrzywy podawane są również w zaburzeniach oddawania moczu spowodowanych gruczolakiem prostaty.
Zobacz również:
Korzeń wilżyny ciernistej (Ononidis radix) cechuje umiarkowane działanie moczopędne. Surowiec stosowany jest w celu zwiększania ilości wydalanego moczu w stanach zapalnych miedniczek nerkowych i nieżycie pęcherza. Zalecany jest również w profilaktyce i terapii piasku w nerkach.
Liść ortosyfonu (Orthosiphonis folium) dzięki właściwościom moczopędnym, uwarunkowanym obecnością flawonoidów i kwasu litospermowego, stosowany jest w leczeniu bakteryjnych i zapalnych chorób dróg moczowych. Wykorzystywany jest także w podrażnieniu pęcherza i piasku w nerkach. Skuteczność surowca wynika również z działania przeciwbakteryjnego, za które odpowiada kwas rozmarynowy, przeciwzapalnego (ortosyfole A i B, flawonoidy) i rozkurczającego na mięśnie gładkie dróg moczowych. Podobnie jak w przypadku pozostałych surowców moczopędnych konieczne jest przyjmowanie przynajmniej dwóch litrów płynu dziennie.
Ziele nawłoci pospolitej (Solidaginis herba) działa nie tylko silnie moczopędnie, ale także przeciwzapalnie i spazmolitycznie. Jego skuteczność w stanach zapalnych pęcherza i nerek zostało udowodnione w badaniach doświadczalnych. Surowiec bywa także stosowany w zapobieganiu kamieniom nerkowym i piaskowi w nerkach. Wchodzi w skład bardzo wielu preparatów złożonych, m.in. mieszanek ziołowych: Diureticol, Diuroflos, Urolson.
Ziele i kwiat wrzosu (Callunae herba/flos) to surowce bogate w związki fenolowe – flawonoidy, procyjanidyny, garbniki, kwasy i glikozydy fenolowe. Dzięki nim zwiększaja wydzielanie moczu i działa nieznacznie spazmolitycznie. Preparaty z wrzosu zalecane są w stanach zapalnych miedniczek nerkowych, kłębuszków nerkowych i pęcherza. Pomocniczo stosowane są również w kamicy nerkowej.
Ziele rdestu ptasiego (Polygoni avicularis herba) podobnie jak ziele i kwiat wrzosu swoje działanie moczopędne zawdzięcza obecności związków flawonoidowych. Zastosowanie surowca w urologii obejmuje przewlekłe nieżyty dróg moczowych, zmniejszone wydzielanie moczu i kamicę moczową.
Liść borówki brusznicy (Vitis idaeae folium) dzięki obecności hydrochinonu działa moczopędnie. Ponadto zwiększa wydalanie jonów sodu i chlorku. Zawartości arbutyny zawdzięcza natomiast bakteriobójczą aktywność w obrębie dróg moczowych. Dodatkowo jest ona wzmocniona przez obecne w surowcu flawonoidy i garbniki. Wskazania do stosowania wyciągów z liści borówki brusznicy obejmują nieżyty i stany zapalne dróg moczowych oraz kamicę nerkową z towarzyszącym zakażeniem.
Owoc jałowca (Juniperi fructus) jest surowcem cechującym się dużą zawartością olejku eterycznego, który zwiększa przesączanie w kłębuszkach nerkowych i wzmaga wydzielanie moczu. Ponadto wykazuje działanie przeciwbakteryjne. Jednym ze wskazań do zastosowania preparatów jałowca są obrzęki spowodowane niewydolnością nerek lub krążenia.
Korzeń, ziele i owoc pietruszki (Petroselini radix/herba/fructus) pobudzają filtrację nerkową i zwiększają resorpcję zwrotną. Działają też antyseptycznie i spazmolitycznie. Przetwory z surowców stosowane są w stanach zapalnych pęcherza moczowego i nerek, obrzękach i zmniejszonym wydalaniu moczu. Wskazane są także w celu profilaktyki piasku w nerkach. Z moczopędnych właściwości pietruszki nie powinny jednak korzystać kobiety w ciąży i małe dzieci.
Ziele połonecznika (Herniariae herba) ze względu na zawartość flawonoidów działa spazmolitycznie w obrębie dróg moczowych. Ponadto zwiększa diurezę i działa przeciwbakteryjnie na drobnoustroje zasiedlające drogi moczowe, nawet te oporne na antybiotyki i chemioterapeutyki. Preparaty z połonecznika wykorzystywane są w leczeniu chorób układu moczowego, szczególnie w zapaleniu cewki nerkowej.
Ziele skrzypu polnego (Equiseti herba) również zawiera flawonoidy, m.in. glikozydy kwercetyny i kemferolu, genkwaninę. Zwiększa ilość wydalanej z moczem wody i działa rozkurczająco na mięśnie gładkie. Przetwory ze skrzypu stosowane są w infekcjach bakteryjnych i stanach zapalnych dróg moczowych oraz w kamicy nerek i pęcherza moczowego.
Do surowców roślinnych wykorzystywanych w schorzeniach dróg moczowych należą także: owocnia fasoli (Phaseoli pericarpium), owoc, ziele i korzeń selera zwyczajnego (Apii graveolentis fructus/herba/radix), korzeń łopianu (Bardanae radix), kłącze perzu (Graminis rhizoma), korzeń lubczyka (Levistici radix), znamię kukurydzy (Maydis stigma), liść topoli (Populi folium), korzeń i ziele mniszka lekarskiego (Taraxaci radix/herba), ziele fiołka trójbarwnego (Violae tricoloris herba).
Autor: Marta Grochowska
Źródła:
• Lamer-Zarawska E., Kowal-Gierczak B., Niedworok J.: Fitoterapia i leki roślinne. PZWL, Warszawa 2007.
• Matławska I. (red.): Farmakognozja. Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Wyd. 3. popr. i uzup., Poznań 2008.
• Brinkmann H., Wißmeyer K., Meatrice G., Koch W., Tschirch C., red. A. Noculak-Palczewska: Fitoterapia. Racjonalne porady i zalecenia. MedPharm, Wrocław 2007.
Komentarze do: Zioła stosowane w zakażeniach dróg moczowych (1)
zioła
1zioła są dobre w profilaktyce zapobiegania nawrotom zakażeń dróg moczowych, ale na infekcję są moim zdaniem za "słabe". Tyle że od niedawna mozna bez recepty kupić urofuraginum,a to silniejszy lek. ja stosowała... pokaż całość