Co się dzieje w mógu, kiedy śpimy?

Statystycznie człowiek śpi od 6 do 8 godzin dziennie, tym samym przesypia około 20 lat życia! Noworodki potrzebują aż 18 godzin snu w ciągu doby. Im bardziej jesteśmy starsi, tym bardziej zmniejsza się zapotrzebowanie na sen. Dlaczego sen jest taki ważny? Co się dzieje w naszym mózgu, kiedy śpimy?

Fazy snu

Dopiero w XX wieku pojawiły się badania dotyczące snu. Dzięki nim zauważono, że proces snu nie jest jednolity – występują różne stadia i fazy. Dwie podstawowe fazy to sen o wolnych ruchach gałek ocznych (ang. non-rapid eye movement, NREM), tzw. sen wolnofalowy, i sen o szybkich ruchach gałek ocznych (ang. rapid eye movement, REM).

Gdy zasypiamy (tzw. faza zerowa), aktywność mózgu spada. Wiele osób doznaje wtedy ok. 10 minutowego wznoszenia się, opadania lub kołysania. Jesteśmy pozbawieni możliwości kontrolowania własnych działań oraz wzrasta nasza intensyfikacja doznań wizualnych.

REM to faza lekkiego i aktywnego snu. Podczas niej pojawiają się szybkie ruchy gałek ocznych. W tę fazę wchodzimy po około 90 minutach od zaśnięcia, jest to tzw. faza marzeń sennych. Aktywne obszary mózgu wytwarzają wówczas skomplikowane marzenia senne.

Obecnie można spotkać wiele hipotez na ten temat, a najbardziej popularną wśród nich jest tzw. model aktywacji-syntezy, opracowany przez amerykańskiego psychiatrę i badacza snów Allana Hobsona. Według niego to, co się nam śni jest wynikiem połączenia chaotycznej i samoczynnej aktywacji pnia mózgu oraz syntezy wyobrażeniowo-narracyjnej, jaka dokonuje się w mózgowiu. Kiedy śnimy przerażające historie, jesteśmy pozbawieni woli i samoświadomości – tak naprawdę nie czujemy, że śnimy, nie możemy niczego zmienić lub zaplanować. Pobudzenie mózgu przypomina w pewien sposób stany towarzyszące epilepsji, depresji lub schizofrenii.

NREM to faza głębokiego, spokojnego snu. W jej obrębie można wyróżnić cztery stadia:

Zobacz również:

NREM1 (stan senności),
NREM2 (początek snu),
NREM3 i NREM4 (sen głęboki).

Większość neuronów wpada w pewnego rodzaju hibernację. Aktywna pozostaje jedynie część obszarów podkorowych i korowych mózgu. Zwiększa się dopływ krwi do mięśni, odnawiają się zasoby energii, następuje wzrost i regeneracja tkanek.

Podczas snu głębokiego w pamięci utrwalają się ważne epizody, których doświadczyliśmy w ciągu dnia. Trudno jest wtedy obudzić osobę śpiącą. Dzieciom nieraz zdarza się wówczas nocne moczenie, lunatykowanie oraz lęki nocne.
Gdy się budzimy, obszary pnia mózgu reaktywują się w ciągu 5 minut – dzięki temu jesteśmy w stanie czuwania i orientujemy się w świecie. Obszary czołowe i skroniowe potrzebują na to około 20 minut – dopiero wtedy jesteśmy w pełni wybudzeni.

Spać, jak dziecko

Dzieci śnią o czym innym, niż dorośli. Do piątego roku życia dzieci śnią łagodne obrazy zwierząt, pojawiają się także myśli o jedzeniu i spaniu. Między 5. a 8. rokiem życia można zauważyć już sekwencje zdarzeń i obiektów w ruchu. Często dzieci nie są bohaterami swoich snów. Im większe umiejętności wzrokowe i przestrzenne, tym bogatsze sny. Zmiany następują zależnie od rozwoju dziecka. Około 13-15. roku życia dzieci zaczynają śnić podobnie, jak dorośli.

Sen, jak olśnienie

Istnieje wiele dowodów na to, że nieraz tak się zdarza. Typowym przykładem jest odkrycie struktury benzenu przez Augusta Kekule – w jego śnie pojawiły się węże, które wirowały na tablicy okresowej pierwiastków, a ich kształt podpowiedział chemikowi, jak powinna wyglądać struktura benzenu. Naukowcy podchodzą do tego z pewnym dystansem, choć wykazano, że sen może przyczyniać się do rozwiązania problemu, czy zagadki.

Sen jako skutek uboczny

Zygmunt Freud uważał, że podczas snu umysł wyzwala się z różnych blokad społecznych, dzięki niemu można dotrzeć do źródła informacji o nas samych. Sen ma przede wszystkim znaczenie regenerujące dla organizmu, a marzenia senne są jedynie pewnym skutkiem ubocznym. Statystycznie, aż 80% snów jest zupełnie nierealistyczne i absurdalne.

Skąd biorą się marzenia senne?

Marzenia senne rozpoczynają się od przypadkowych wyładowań z pnia mózgu, w którym odbywają się procesy, włączające świeże wspomnienia do wcześniejszej pamięci. Badania wskazują, że poszczególne fazy snu spełniają różne role w usprawnieniu pamięci. Sny nie odtwarzają zdarzeń z realnego życia. Pamięć przeżytych wydarzeń, podczas snu jest bardzo uboga.

Mózg nigdy nie zasypia!

Podczas snu, przestajemy być świadomi tego, co się dzieje wokół, ale pamiętajmy, że mózg nie zasypia. Jesteśmy prowadzeni przez świat snu. Umysł nieustannie w pewien sposób monitoruje otoczenie i aktualizuje dane na jego temat. Poza naszą świadomością dokonuje wielu ważnych czynności. W fazie marzeń sennych mózg wyłapuje słowa powiązane ze sobą znaczeniowo i reaguje na nie dłuższymi reakcjami, niż wcześniejsze słowa.

Autor:

Julia Płaneta

Co się dzieje w mógu, kiedy śpimy?

Polecamy:

Komentarze do: Co się dzieje w mógu, kiedy śpimy?