Rekomendacje z zakresu polityki społecznej

Znaczny odsetek gospodarstw jednopokoleniowych (36% na wsi i 61% w największych miastach) pokazuje, że istnieje pilna potrzeba organizacji systemu usług opiekuńczych i pielęgnacyjnych dla osób starszych. Jakkolwiek rodzina nadal powinna odgrywać główną rolę w zapewnieniu opieki nad osobami niesamodzielnymi, konieczne jest wsparcie rodziny w jej funkcjach opiekuńczych, co wpłynie nie tylko na jakość życia seniorów i ich otoczenia, ale i na aktywność zawodową opiekunów.

Finansowanie świadczeń opiekuńczych i pielęgnacyjnych nie może spoczywać wyłącznie na zainteresowanych i ich rodzinach. Coraz częściej w Europie zadanie to realizowane jest solidarnie przez społeczeństwo poprzez system ubezpieczenia społecznego albo zwiększone nakłady z budżetu.

W skali lokalnej potrzebne są działania wspierające integrację między- i wewnątrzgeneracyjną starszego pokolenia. Jej rezultatem powinno być ograniczenie ryzyka wykluczenia społecznego, które dotyka przede wszystkim osoby przewlekle chore i niesamodzielne. Jest to zadanie, którego realizacja powinna obligować administrację publiczną (zwłaszcza samorządową) i organizacje pozarządowe.

Wydłużający się systematycznie okres starości w życiu człowieka powoduje, że coraz wyraźniej rysuje się podział na III i IV wiek w starości (65-79 lat oraz 80 i więcej lat). Wymaga to zróżnicowania adresowanych do osób starszych działań, które mają uwzględniać odmienny stan zdrowia, poziom sprawności i samodzielności oraz ich aktywności w środowisku miejsca zamieszkania.

Niezależnie od przyjętej granicy wieku emerytalnego, konieczne jest zapewnienie osobom starszym silniejszej pozycji na rynku pracy. Obecne wskaźniki aktywności ekonomicznej są niskie i nie odzwierciedlają faktycznego zainteresowania pracą zarobkową, bowiem jak wynika z badania PolSenior, już obecnie 51,5% osób
w wieku 55-59 lat jest skłonnych kontynuować pracę po osiągnięciu wieku emerytalnego.

Należy się przygotować na zwiększenie wydatków na ochronę zdrowia i świadczenia emerytalne w związku ze wzrostem odsetka osób starszych. To jedno z ważniejszych zadań polityki wobec starzenia się i osób starszych, jaka powinna być realizowana w Polsce. Jej prowadzenie powinno ułatwić wcielenie w życie postanowień Madryckiego Planu Działania na rzecz Ludzi Starszych, do którego Polska przystąpiła w 2002 r.

Innym zadaniem jest wykorzystanie ogromnego kapitału społecznego, jaki stanowią seniorzy. Ich coraz wyższy poziom wykształcenia oraz kwalifikacji zawodowych zyska na znaczeniu w następstwie procesów demograficznych i migracyjnych, powodujących spadek liczby osób w wieku produkcyjnym.

Proces demograficznego starzenia się społeczeństwa powinien być traktowany jako wyzwanie i szansa dla gospodarki, rynku pracy i systemu edukacji. Wspieranie inicjatyw lokalnych (np. uniwersytety III wieku i działania prointegracyjne) to działanie ułatwiające uzyskanie społecznej akceptacji dla działań na rzecz dzisiejszych i przyszłych seniorów.

Autor:

prof. dr hab. Piotr Błędowski