Prenatalne narażenie na alkohol często skutkuje zakłóceniem poznawczych i zachowawczych funkcji mózgu, do których zaliczyć można funkcje wykonawcze (EF) i zdolności adaptacyjne. Badania w tym zakresie przeprowadzone wśród dzieci z ciężkim prenatalnym narażeniem na alkohol (PEA), dzieci nie narażonych, ale cierpiących na zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD), oraz dzieci zdrowych, doprowadziły do odkrycia, iż pomimo podobieństw w relacjach pomiędzy EF i zdolnościami adaptacyjnymi wśród dzieci z ADHD lub PAE, wzorce zdolności wśród tych dzieci są różne.
Wyniki ukażą się w sierpniu 2012 roku w publikacji Alcoholism: Clinical & Experimental Research, a już teraz dostępne są na Early View.
„Porównanie pomiędzy populacją z prenatalnym narażeniem na alkohol (PAE) i zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) jest kluczowe, ponieważ dzieci z PAE często mają ADHD lub jego objawy,” twierdzi Sarah N. Mattson, zastępca dyrektora Center for Behavioral Teratology, profesor na Wydziale Psychologii w San Diego State University oraz autorka badania. „To porównanie pozwala nam określić, czy wady obserwowane u dzieci z PAE są charakterystyczne dla choroby, czy są raczej związane z warunkami rozwojowymi w dzieciństwie. Wyjaśnienie, które z wad są charakterystyczne dla PAE, utoruje drogę dla celowych interwencji.”
„Ten obszar badań jest bardzo praktyczny, ponieważ skupia się na próbach zrozumienia jak ważne i złożone umiejętności myślenia lub EF odnoszą się do 'rzeczywistego świata' zachowań lub funkcjonowania adaptacyjnego”, mówi Heather Carmichael Olson, psycholog i pracownik naukowy wydziału psychiatrii i nauk o zachowaniu w University of Washington.
Funkcje wykonawcze są zbiorem umiejętności myślenia 'wyższego rzędu', które mogą być traktowane niczym 'dyrektor zarządzający' mózgu,” wyjaśnia Carmichael Olson. „Dotyczy to zdolności do planowania, organizowania, pracy ukierunkowanej na cel oraz monitorowania samego siebie podczas robienia rzeczy,” dodaje. „Obejmuje również zdolność zatrzymywania impulsów, kontrolowania emocji, nie powtarzania błędów oraz psychiczną elastyczność. Adaptacyjne funkcjonowanie odnosi się do wielu różnych umiejętności, które ludzie wykorzystują w życiu codziennym. Podczas gdy specyficzne umiejętności zmieniają się i stają się coraz bardziej skomplikowane, gdy dzieci rosną, stając się nastolatkami i dorosłymi, umiejętności adaptacyjnego funkcjonowania można w zasadzie zawsze podzielić na trzy kategorie: komunikację, umiejętność codziennego życia oraz socjalizację. Bieżące badania są szczególnie istotne dla osób z ADHD, poalkoholowym uszkodzeniem płodu (FASD) i ciężkim PAE, które mogą mieć problem w tych obszarach.”
„Wcześniejsze badania wykazały, że zarówno EF, jak i zachowanie adaptacyjne są upośledzone u dzieci z PAE,” zauważa Mattson. „Te upośledzenia są związane z ADHD, a te dwie choroby mają kilka wspólnych cech. Istnieją jednak również różnice. Wcześniejsze badania obejmowały tylko EF i zachowanie adaptacyjne traktowane oddzielnie.”
Podczas studiów Mattson i jej koledzy badali trzy grupy dzieci w wieku od 8 do 18 lat: te z ciężkim PAE, nienarażone dzieci z ADHD oraz dzieci bez PAE i ADHD. Uzupełniały one testy Delis-Kaplan Executive Function System, podczas gdy ich główni opiekunowie uzupełniali Vineland Adaptive Behavior Scales-II.
„Kluczowym odkryciem jest to, że wady EF prognozują wady w zachowaniu adaptacyjnym u dzieci z PAE”, mówi Mattson. „Ta relacja została wykazana wcześniej w przypadku ADHD, ale to jest pierwsze badanie potwierdzające jej istnienie również w przypadku PAE. Ponadto, wykazano, iż w przypadku PAE, dotyczy to tylko niewerbalnych EF, podczas gdy przy ADHD relacja ta jest bardziej ogólna. Odkrycie różnic jest kolejnym dowodem na to, iż wzorzec wad wywołanych przez PAE jest wyjątkowy. Innymi słowy, mimo podobieństw w wartości prognostycznej EF dotyczących słabszej zdolności do zachowaniaadaptacyjnego wśród dzieci z ADHD lub PAE, wzorce umiejętności tych dzieci były różne.”
„Istnieje wiele dyskusji na polu zdrowia psychicznego i edukacji na temat tego, czy diagnozy FASD, lub wiedza z zakresu ciężkiego PAE jest w ogóle przydatna w zrozumieniu dziecięcych objawów i proponowaniu zaleceń terapeutycznych,” zauważa Carmichael Olson. „Niektórzy profesjonaliści zastanawiają się nawet, czy te dwie grupy kliniczne są takie same. Ale te badania pomagają pokazać, iż te kliniczne populacje z ADHD i FASD lub ciężkim PAE nie są identyczne, co jest istotne w planowaniu leczenia. Tylko 60 procent osób z ciężkim PAE spełnia kryteria dla ADHD. Istnieje również inny wzorzec relacji pomiędzy umiejętnościami leżącymi u podstaw myślenia i umiejętnościami dotyczącymi codziennego życia wśród tych z ADHD, w porównaniu z tymi, którzy cierpią na ciężkie PAE. Gdy grupa dzieci miała zarówno ciężkie PAE, jak i spełnione kryteria ADHD, występował podwójny problem. Miały one jeszcze większe trudności w życiu codziennym, a przypuszczalnie również większe potrzeby terapeutyczne.”
„Nasze odkrycia wpisują się do literatury dzięki porównaniu tych dwóch ważnych zaburzeń dotyczących dzieci,” mówi Mattson. „Przez wyjaśnienie, co jest unikalne dla FASD, a co jest wspólne z innymi warunkami rozwojowymi, możemy poprawić diagnostykę i zapewnić stworzenie ram dla rozwoju ukierunkowanych interwencji.”
„Mimo to, iż ten artykuł nie przedstawia konkretnych koncepcji leczenia, jest w nim kilka praktycznych pomysłów,” dodaje Carmichael Olson. „Dla osób z ADHD, posiadanie kogoś, kto powie im jak wykonać określone zadania, może być pomocne w funkcjonowania w życiu codziennym. Wyniki badań sugerują, iż nie jest to aż tak przydatne w przypadku ludzi z PAE. Zamiast tego, stosować należy inne sposoby wspomagania uczenia. Na przykład, obrazkowy harmonogram, który dzieciom przedstawi poszczególne kroki w wykonywaniu codziennych zadań. W przypadku ludzi starszych przydatne okazać się mogą aplikacje w smartfonie, które zawierają automatyczne przypomnienia, wizualizacje etapów płacenia rachunków, czy śledzenie trasy autobusu. Takie rozwiązania, w sposób nie angażujący dużych nakładów finansowych mogą przyczynić się do poprawy codziennego funkcjonowania.”
Komentarze do: Badania zdolności adaptacyjnych dzieci z prenatalnym narażeniem na alkohol i/lub ADHD