Dlaczego ludzie fascynują się zbrodnią?
Mord i brutalność odgrywały w historii ludzkości zawsze dużą rolę. Naukowcy przedstawiają dziesięć tez, dlaczego tak się dzieje, na podstawie klasycznych dzieł literackich.
Antropologiczna stała – w każdej epoce pojawia się przemoc. Chodzi o antropologiczną stałą wszystkich kultur i epok. Agresja jest jak część napędu seksualnego antropologicznych cech ludzkich – kondycji ludzkiej (conditio humana). Dlatego agresywne zachowania należą do zwykłego dnia codziennego, podobnie jak odczuwanie głodu lub chęć rozmnażania się.
Przetworzenie rzeczywistości - wielu pisarzy i artystów było inspirowanych rzeczywistością, dlatego próbowali ją przedstawić w swoich dziełach. Przykładem jest Biblia - z czysto literackiego punktu widzenia jest po prostu dokumentem przedstawiającym antyczne społeczeństwo, w którym przemoc była na porządku dziennym. To samo odnosi się do nowoczesnych dzieł. Weźmy pod uwagę Johanna Wolfganga von Goethego i jego utwór „Faust”, w którym postać Małgorzaty była inspirowana rzeczywistością. Małgorzata, która utopiła swoje dziecko, jest synonimem sprzeciwu wobec dzieciobójstwa. Literackie dzieło jest produktem fantazji twórcy, które powstaje w ramach określonych osobistych i historyczno – społecznych sytuacji.
Przyjemność z przemocy – w wielu przypadkach ludzie czerpią przyjemność z fikcyjnej przemocy przedstawianej w mediach. Wielkie tragedie są lubiane z powodu ich zbrodniczego charakteru i dzisiaj podobnie jak kiedyś ich oddziaływanie nadal potęguje na publiczność. Nawet ktoś kto nie znosi przemocy, w pewnym stopniu jest zafascynowany jej fenomenem.
Agresywne życie – różne formy sztuki, jak literatura, muzyka czy malarstwo przedstawiają pewne przestrzenie, w których nie tylko artysta, ale również obserwator może łatwiej przeżyć pewne uczucia jak cierpienie, miłość, nienawiść, chęć mordu, niż miałoby to miejsce w życiu realnym. Widz lub czytelnik może identyfikować się wtedy ze sprawcą lub ofiarą. Zdajemy sobie sprawę, że jest to fikcja, jednak mamy poczucie, że jest to efekt rzeczywisty.
Zobacz również:
Doświadczenie oczyszczenia – o tym zjawisku napisał już Arystoteles w swoim dziele „Poetyka”. Poprzez przeżywanie przemocy na scenie powinien nastąpić proces oczyszczenia wśród publiczności. Poprzez to, że przemoc dokonuje się nie w życiu codziennym, ale w teatrze czy literaturze, ludzie mogą się całkowicie zdystansować do przedstawianych scen. Udział w odczuwaniu uczuć i namiętności postaci tragicznych oczyszcza duszę widza/czytelnika. Przedstawiona funkcja oczyszczania została nazwana przez Arystotelesa „katharsis”.
Prześladowanie – nawet ten typ przemocy odgrywa znaczącą rolę. Przykładem są opisy prześladowań chrześcijan w czasach starożytnych. Czytelnicy pokrzepiają się w wyobrażeniu, kiedy widzą nienawiść jaka zostaje wymierzona wobec chrześcijan.
Wymierzanie sprawiedliwości – w niektórych dziełach, takich jak utwory braci Grimm, zło zawsze przegrywa. Typowym ich losem jest wygnanie, okaleczenie lub śmierć. Jaś i Małgosia spaliły starą wiedźmę w piecu, Królewna Śnieżka każe swojej macosze chodzić w rozgrzanych pantofelkach. Brutalność występuje tutaj pod przykryciem wymierzenia sprawiedliwości.
Intencje pisarza – najbardziej znani dramaturdzy świata bardzo plastycznie pokazywali przemoc. Szekspir szybko pojął czym fascynuje się publika. W jego sztukach sceny zbrodni i przemocy są ukazane bardzo plastycznie - widzowie to uwielbiali, a Szekspir doskonale znał ich pragnienia.
Mord na krewnych – uderzające jest, że literatura tak chętnie opisuje zbrodnie matek zabijających dzieci, synów, którzy mordują ojców lub swoje rodzeństwo. Przykładem jest tragiczna postać Edypa, którego Sofokles przedstawia jako zabójcę własnego ojca i męża swojej matki; sam nie wie, że są to jego rodzice. Badacze uznają tezę, że morderstwa krewnych i rodziny są najbardziej efektowne, w najbliższy sposób dotykają czytelnika/widza.
Morderstwo osób najbliższych jest również postrzegane jako bardziej naganne niż zwykłe zabójstwa. Czyn ten w każdej kulturze podlega każde, natomiast gdy dokonano go na rodzinie, kara zawsze była kilkakrotnie wyższa. W literaturze obowiązuje zasada, że książka jest bardziej ciekawa, gdy jeden członek rodziny morduje drugiego.
Tło mordu – obojętnie czy z miłości, zemsty, zazdrości, zawiści czy rządzy władzy, motywy morderstwa zawsze są proste. Morderstwo nie jest produktem próżni – zawsze jest konsekwencją pewnych postaw i doświadczeń życiowych.
Komentarze do: Dlaczego ludzie fascynują się zbrodnią?