Zapalenia tylnego odcinka błony naczyniowej oka na tle infekcyjnym
Do tylnego odcinka błony naczyniowej zaliczana jest naczyniówka, czyli błona odżywcza oka. Ta zbudowana z naczyń krwionośnych, nerwów i komórek barwnikowych struktura zajmuje niemal całą tylną półkulę gałki ocznej, od ciała rzęskowego do nerwu wzrokowego.
Zapalenia dotyczące tylnego odcinka błony naczyniowej niemal zawsze obejmują także inne części narządu wzroku. Proces chorobowy przeważnie obejmuje również siatkówkę. Może zająć także naczynia krwionośne siatkówki oraz ciało szkliste.
Rozwój ogniska zapalnego w obrębie naczyniówki przyczynia się do wystąpienia ubytków w polu widzenia, które pokrywają się z miejscem odpowiadającym jego lokalizacji. W przeciwieństwie do większości zapaleń w obrębie oka w tym przypadku nie ma dolegliwości bólowych. Nie obserwuje się także zaczerwienienia oka. Z tego względu zapalenie naczyniówki jest często niezauważane przez chorych. Taka sytuacja może mieć miejsce zwłaszcza, jeśli zapalenie nie jest duże, a ubytek w polu widzenia przypada na część, która pokrywa się z polem widzenia drugiego oka. Łatwo zauważalnym objawem choroby są natomiast tzw. latające muszki obserwowane w polu widzenia. Przyczyną ich wystąpienia są wysięki komórkowe do ciała szklistego. Objawy różnią się nieznacznie w zależności od umiejscowienia ogniska zapalnego. Cechą charakterystyczną zapalenia centralnej części dna oka jest też pojawienie się mroczka środkowego oraz spadek ostrości wzroku. W przypadku ogniska zapalnego zlokalizowanego przy tarczy nerwu wzrokowego pojawia się z kolei mroczek sektorowy.
W trakcie diagnostyki ogromną rolę odgrywa badanie dna oka. W przypadku świeżego zapalenia widoczne są kremowe ogniska z poszerzonymi w ich okolicy naczyniami krwionośnymi siatkówki. Jeśli ogniska zapalne są starsze w badaniu stwierdza się zmiany ograniczone, płaskie o biało-brunatnym zabarwieniu. Często wykonywane jest również badanie ultrasonograficzne, które pozwala m.in. wykryć zmiany wysiękowe w ciele szklistym i odwarstwienia siatkówki. Obraz uzyskany w czasie angiografii fluorosceinowej uwidacznia z kolei wysięki zapalne, obrzęki i zmiany zapalne naczyń.
W zależności od długości trwania choroby zapalenie naczyniówki może mieć charakter ostry, podostry lub przewlekły. Często przyczyna zapalenia nie jest znana, wówczas mówi się o idiopatycznych chorobach zapalnych tylnego odcinka błony naczyniowej. Do tej grupy schorzeń należy: choroidopatia pełzająca, retinochoroidopatia typu bidshot, ostra wieloogniskowa epiteliopatia plackowata, ostre zapalenie nabłonka barwnikowego siatkówki, zespół licznych znikających białych plamek, choroidopatie.
Zobacz również:
Zapalenie tylnego odcinka błony naczyniowej oka mogą wywoływać również uszkodzenia chemiczne czy reakcje immunologiczne w przebiegu chorób układowych. Przyczyną mogą być także czynniki zakaźne, np. wirusowe, grzybicze czy pasożytnicze.
Zakażenia wirusowe powodujące zapalenie naczyniówki są wywołane przez Herpes simplex virus (HSV), Varicella zoster virus (VZV) lub Cytomegalovirus (CMV). Pierwszy z nich prowadzi do rozwoju piorunującej i powodującej martwicę infekcji – zespołu ostrej martwicy siatkówki. Choroba zaczyna się ziarniakowatym zapaleniem przedniego odcinka błony naczyniowej. Z czasem dochodzi jednak do zapalenia naczyń siatkówki z białokremowymi naciekami zapalnymi. Postępująca martwica siatkówki zewnętrznej (PORN) na skutek zakażenia wirusem Vericella zoster virus zwykle występuje u chorych na AIDS. W tym przypadku początek choroby jest nagły, bowiem zaczyna się nagłą utratą wzroku.
Objaw ten jest wynikiem obecności ognisk zapalenia w centrum dna oka i na obszarze obejmującym plamkę. Martwica w PORN rozwija się bardzo szybo, obejmując tylny biegun siatkówki. Zapalenie wywołane przez wirusa cytomegalii także najczęściej dotyczy osób z obniżona odpornością. Rozpowszechnione jest również u osób zdrowych i dzieci, jednak w tej grupie przebiega zwykle bezobjawowo i ma łagodny charakter. Natomiast w przypadku osób chorych na AIDS zakażenie lub reaktywacja CMV jest zwykle śmiertelna, a objawy okulistyczne związane z infekcją są uznane za typowe dla zaawansowanego stadium nabytego zespołu niedoboru odporności.
Zapalenie tylnego odcinka błony naczyniowej oka może być także spowodowane kandydozą. Zakażenia grzybicze wywołane przez Candida albicans u osób o obniżonej odporności lub stosujących długotrwałe wkłucia dożylne powodują powstawanie ognisk zapalnych na dnie oka, a z czasem także w ciele szklistym.
Do zakażeń pasożytniczych powodujących zapalenie tylnego odcinka błony naczyniowej oka należą: toksoplazmoza, toksokaroza i wągrzyca. Toksoplazmoza jest chorobą wywoływaną przez pierwotniaka Toksoplasma gondii, którego żywicielami ostatecznymi są koty. Człowiek zakaża się podczas zjedzenia pokarmu zanieczyszczonego odchodami chorych zwierząt lub pośrednio przez spożycie mięsa zawierającego otorbione formy pasożyta. Zmiany w obrębie narządu wzroku mogą być objawem ostrej nabytej toksoplazmozy układowej u osób z obniżoną odpornością. W przypadku prawidłowo funkcjonującego układu immunologicznego toksoplazmoza przebiega bowiem łagodnie, bez objawów okulistycznych. Zapalenie naczyniówki i siatkówki pojawia się także w przebiegu toksoplazmozy wrodzonej. Ognisko zapalenia zlokalizowane jest zwykle w tylnym biegunie oka i ma charakter martwicy, która bardzo szybko bliznowacieje.
Zapalenie może być też nawracające, kiedy pojawia się na skutek pękania przetrwalnikowych form pasożyta, z których wydostają się formy aktywne i docierają do tkanek dna oka. Pasożytem wywołującym toksokarozę jest z kolei Toxocara canis. Źródłem zakażenia jest spożyty skażony pokarm, skażona gleba lub kontakty ze zakażonymi zwierzętami (psami lub kotami) i ich odchodami. Postać oczna toksokarozy ma charakter jednostronny. Objawia się „białą źrenicą”, jednostronnym niewidzeniem i zezem (przewlekłe, jednostronne zapalenie błony naczyniowej i wnętrza gałki ocznej), białym ogniskiem typu ziarniaka umiejscowionym podsiatkówkowo w tylnym biegunie (ziarniak bieguna tylnego) lub występowaniem dużego, zlokalizowanego ponadsiatkówkowo w komorze szklistej ziarniaka (ziarniak obwodowy). Chorobą pasożytniczą powodującą wystąpienie zapalenia w obrębie tylnego odcinka błony naczyniowej jest też wągrzyca. Schorzenie to wywołuje wągier, czyli larwa tasiemca uzbrojonego. Wągier wnika do przestrzeni podsiatkówkowej lub ciała szklistego. Do rozwoju zapalenia prowadzi śmierć larwy i jej rozpad.
Źródła:
Niżanowska M.H.: Okulistyka. Podstawy Kliniczne. PZWL, Warszawa 2007.
Autor: Marta Grochowska
Polecamy również:
Leczenie zapaleń błony naczyniowej oka
Zapalenia przedniego odcinka błony naczyniowej oka
Komentarze do: Zapalenia tylnego odcinka błony naczyniowej oka na tle infekcyjnym