Urazy nerek i moczowodów - jak je rozpoznać?
Nerki wraz z odchodzącymi od nich moczowodami stanowią górną część układu moczowego. Niestety mimo, iż chronione są otaczającymi tkankami, takimi jak kości, mięśnie czy skóra, również i one mogą ulec uszkodzeniom w wyniku przebytych urazów. Problem jest o tyle istny, iż szczególnie nerki są narządami bez których człowiek nie może prawidłowo funkcjonować.
W jaki sposób dochodzi najczęściej do uszkodzenia nerek oraz moczowodów?
W przypadku nerek wyróżnia się dwa główne typy urazów: otwarte oraz zamknięte. Pierwsza grupa stanowi przede wszystkim urazy powstałe w wyniku zadania rany kłutej nożem, bądź innym ostrym narzędziem, ewentualnie co w polskich realiach zdarza się nieco rzadziej rany postrzałowej. Do urazów zamkniętych zalicza się przede wszystkim powstałe w wyniku wypadków komunikacyjnych lub bijatyk z użyciem narzędzi tępych w tym kopanie w okolicę lędźwiową, a także upadki z dużej wysokości. Podobna sytuacja wygląda w przypadku moczowodów. Tutaj bierze się pod uwagę również zaburzenia funkcji oddawania moczu w wyniku urazów jatrogennych.
Kiedy podejrzewać urazy w obrębie nerek?
Każdy uraz w obrębie brzucha lub okolicy lędźwiowej powinien skłonić lekarza do dokładnego zbadania górnego układu moczowego pod względem ewentualnych uszkodzeń, szczególnie jeżeli w tkance podskórnej uwidaczniają się zmiany wybroczynowe lun sińce, nie wspominając już o obecności ran postrzałowych. Miejsce urazu jest bolesne, tkliwe przy dotyku, wyczuwa się wyraźną obronę mięśniową tego miejsca, a niekiedy można palpacyjnie wyczuć zmianę guzowatą mogącą być niczym innym jak krwiakiem. Nie znaczy to jednak, iż można odstąpić od dokładnych badań, ponieważ zawsze może okazać się, iż zmiana ta występowała już wcześniej, będąc ostatecznie guzem nowotworowym. Dodatkowo podczas oddawania moczu stwierdza się niekiedy obecność krwinkomoczu, a niekiedy wręcz zatrzymania moczu.
Oczywiście zdarzają się również pacjenci, którzy mimo urazu nerki nie wykazują żadnych dolegliwości bólowych, zwykle jednak towarzyszy silny ból, który może dodatkowo współwystępować ze wstrząsem. W celu oceny stopnia zaawansowania wykorzystuje się 5-stopniową skalę, gdzie stopień pierwszy oznacza stłuczenie, ewentualnie obecność krwiaka podtorebkowego, stopień II to obecność krwiaka okołonerkowego lub rozdarcie miąższu poniżej 1 cm. Krwiak okołonerkowy nie powiększa się. Stopień III to rozdarcie miąższu powyżej 1 cm, jednak nie stwierdza się obecności uszkodzeń w obrębie dróg moczowych.. Stopień IV to wyraźne rozdarcie miąższu w obrębie dróg moczowych. Krwiak może się powiększać, a także dojść do powstania moczokrwiaka. Stopień V to zniszczenie nerki wraz z oderwaniem szypuły naczyniowej.
Zobacz również:
Kiedy podejrzewać urazy w obrębie moczowodów?
Pierwszym rzucającym się w oczy objawem może być krwiomocz. Dodatkowo zmianom może towarzyszyć ból w okolicach lędźwiowej, podwyższenie temperatury ciała, a niekiedy również porażenie niedrożności jelit.. W przypadku braku właściwego leczenie może dojść do rozwinięcia się posocznicy moczowej.
Jakie badania wykonuje się w celu oceny nerek pourazowych?
Podstawowym badaniem oprócz zebranego wywiadu i zbadania przedmiotowego chorego jest tomografia komputerowa. Dzięki niej możliwa jest ocena większości krwiaków, uszkodzeń w obrębie nerek, a także niżej położonych dróg moczowych. Bardzo rozpowszechnionym badaniem jest przede wszystkim ultrasonografia. Bardzo przydatna jest również urografia, polegająca na podaniu dożylnym środka kontrastowego, który wydalany jest przez układ moczowy, dzięki czemu możliwa jest ocena radiologiczna tego miejsca. Jeżeli zmiany maja prawdopodobnie podłoże naczyniowe w obrębie układu moczowego wykonuje się również arteriografię.
Jakie badania wykonuje się w celu oceny urazu moczowodów?
Oczywiście najważniejszy jest wywiad i badanie przedmiotowe. Wskazane są ponadto badania obrazowe, w tym urografia, tomografia komputerowa czy ultrasonografia. Niekiedy konieczne jest wykonanie uretropielografii wstępującej ewentualnie pieloureterografii zstępującej.
Jak leczy się uszkodzenia powstałe w obrębie nerek?
Podstawowym sposobem leczenia uszkodzenia nerek jest leczenie zachowawcze, nawet jeżeli uszkodzenie jest bardzo rozległe, co wynika z faktu, iż zwykle wczesne zabiegi kończyły się ostatecznie usunięciem nerki. Należy zatem przede wszystkim obserwować stan ogólny chorego i na tej podstawie decydować o wykonaniu zabiegu operacyjnego. Jeżeli zachodzi taka potrzeba można wykonywać zabiegi resekcyjne oszczędne, czyli takie w których usuwa się tylko części nerki. Niekiedy wykonuje się również przezskórne drenaże krwiaków lub leczenie przetok moczowych .
Jakie są możliwe powikłania w przebiegu uszkodzenia pourazowego nerek?
W każdym przypadku urazu w obrębie nerki należy liczyć się z możliwością wystąpienia cech nadciśnienia tętniczego. Może występować również niedokrwistość, zwężenia tętnic, niewydolności nerek, a niekiedy i zaniki.
W jaki sposób leczy się stany pourazowe moczowodów?
Postępowanie w przypadku stanów urazowych moczowodów zależy od tego czy moczowód uległ całkowitemu przerwaniu czy też nie. Jeżeli doszło do niecałkowitego przerwania ciągłości możliwe jest założenie cewnika, ewentualnie wytworzenie przetoki nerkowej na powierzchnię skóry. Jeżeli doszło do całkowitego rozerwania ciągłości moczowodu konieczne jest leczenie chirurgiczne polegające na zespoleniu kikutów, ewentualnie przeszczepie, a także ileocystoplastyce. Zabiegi operacyjne wykonuje się od razu po urazie, ewentualnie jeżeli rozpoznanie zostało postawione później zaleca się przesunąć zabieg o kilka miesięcy.
Autor: Piotr Kuc
Źródło:
Borkowski Andrzej, Urologia, Podręcznik dla studentów medycyny, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008
Komentarze do: Urazy nerek i moczowodów - jak je rozpoznać?