Upośledzony geniusz? Czym jest Sawantyzm?
Sawantyzm znany był już w XVIII wieku, potocznie określany jako "uczony głupiec". Zjawisko polega na upośledzeniu umysłowym przy jednoczesnym obdarzeniu nieprzeciętnym talentem. Czy geniusz może być jednocześnie idiotą?
Trochę historii
W 1789 roku Benjamin Rush, jako pierwszy zainteresował się zagadnieniem upośledzonego geniusza. Często sawantyzm występuje u osób ze zdiagnozowanym autyzmem, jak również zespołem Aspergera. Cechami wspólnymi w dużym uproszczeniu są trudności w nawiązywaniu kontaktów społecznych, będących wynikiem problemów emocjonalnych. Zatem są to osoby wyalienowane często postrzegane jako ekscentryczne.
Brytyjski lekarz John Langdon Down, prowadząc spektrum badań przez szereg lat wypracował model opieki nad osobami z upośledzeniami natury psychicznej. W roku 1887 udało się mu również uściślić na czym polega zjawisko "genialnych idiotów", nazywając ich mianem "swantycznych idiotów".
Ówcześnie zagadnienie to dotyczyło osób niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu znacznym z ilorazem inteligencji poniżej 25, przy czym osoby te wykazywały się ponadprzeciętnym talentem. Współczesne badania wykazują, że iloraz inteligencji według skali Wechslera plasuje się między 40-70, czyli nie ma wątpliwości, stwierdzając upośledzenie umysłowe przy zachowaniu szczególnych zdolności, które mogą być wrodzone lub nabyte wskutek uszkodzenia mózgu.
Dziś wiemy, ze osoby z zespołem sawanta wykazują się niebywałymi umiejętnościami, głównie z dziedzin związanych ze sztuką jak muzyka, plastyka. Jednak nieobce są im również nauki ścisłe.
Sawanci - muzycy
Słuch absolutny Leslie'ego Lemke ujawnił się w wieku 14 lat. Usłyszawszy koncert Piotra Czajkowskiego potrafił bezbłędnie odtworzyć każdą nutę, mimo iż wcześniej nigdy nie grał na pianinie. Kontrastem do jego genialnej pamięci był fakt, iż chodzić nauczył się dopiero w wieku lat 15. Dziś jest czołowym, wybitnym artystą aktywnie działającym na arenie muzycznej.
Zobacz również:
Thomas Greene Bethune, nazywany Ślepym Tomem, mimo iż znał tylko 100 słów, jego talent uczynił go jednym z najsławniejszych muzyków stanów Zjednoczonych II poł. XIX wieku. Na pianinie potrafił zagrać ponad 7 tysięcy utworów.
Brittany Meier jest znana ze swej genialnej pamięci i niezwykłych umiejętnościach gry na pianinie. Jest jedną z nielicznych kobiet z diagnozowanym zespołem sawanta. Oprócz szczególnych zdolności odtwarzania utworów muzycznych, sama zajmuje się komponowaniem, co jest wyjątkowo cennym i niepowtarzalnym darem, gdyż ludzie, u których stwierdzono sawantyzm często wykazują się wyjątkowymi możliwościami odtwórczymi, rzadziej są kreatorami czegoś nowego.
Sawanci – plastycy
Przykładem genialnego naśladowania obrazów z rzeczywistości jest Alonzo Clemons, który w ciągu 20 minut potrafi wyrzeźbić zwierzę ujrzane w telewizji. Materia, w której pracuje jest wosk, przy czym nie posługuje się żadnymi narzędziami. Za pomocą jedynie sprawnych palców nadaje kształt o bardzo realistycznej linii.
Sawant – umysł ścisły
Nadzwyczajna pamięć jest typową cechą sawantyków. Zapamiętują szereg liczb, czy też potrafią dokonywać obliczeń niejednokrotnie szybciej niż kalkulator. Zadziwiają nas takie postaci jak Kim Peek, dla którego nie jest problemem, by podać, jaki dzień tygodnia był na przykład 20 listopada 530 lat temu, czy niewidoma Ellen, dla której nie jest problemem poruszanie się po zupełnie nowych, nieznanych jej przestrzeniach zgrabnie omijając wszelkie przeszkody. Interesujące jest również, że potrafi precyzyjnie podać godzinę, nie myląc się nawet o sekundę.
Szeroka wiedza z różnych dziedzin nauk, umiejętność zapamiętywania ogromnych partii materiału w bardzo krótkim czasie, niestety często związana jest z brakiem zrozumienia tych treści. Zatem dominuje zdolność odtwarzania nad przetwarzaniem, czy też zastosowaniem w praktyce. Brak zrozumienia zapamiętanych treści, określa się jako pamięć bez pojmowania.
Typowa nietypowość sawantyka
Intrygująca złożoność genialnego idioty stała się przyczynkiem do dociekań naukowych wielu badaczy. Udało się ustalić kilka zjawisk typowych dla sawantyków:
- Sawanci to zazwyczaj mężczyźni, a ich fenomenalne umiejętności mają charakter niewerbalny, artystyczny i wizualny.
- Asymetria w funkcjonowaniu półkul mózgowych, dominująca jest prawa półkula. Powodem takiej sytuacji może być testosteron.
- Szeroka wiedza, wynikająca z fenomenalnej pamięci.
- Większa wrażliwość węchu, dotyku i wzroku na bodźce.
- Zaburzenia emocjonalne typowe również dla autystów.
- Doskonała orientacja przestrzenna.
- Mają uprzywilejowany dostęp do informacji na niższych poziomach, normalnie niedostępnych dla introspekcji.
Agnieszka Kunda
Komentarze do: Upośledzony geniusz? Czym jest Sawantyzm?