Wole tarczycy - objawy, diagnostyka, leczenie

Główną przyczyną powstawania wola (po łac. struma), czyli powiększenia tarczycy, jest przewlekły niedobór jodu w organizmiei. Do stanu takiego prowadzi dieta uboga w składniki zawierające ten pierwiastek. Niedobór jodu zaburza cykl produkcji hormonów tarczycy odpowiadających za szereg funkcji organizmu, takich jak: metabolizm, utrzymywanie odpowiedniej gospodarki cieplnej, czy prawidłową pracę układu pokarmowego, nerwowego, serca i mięśni.

W rzeczywistości niedobór hormonów produkowanych przez tarczycę może prowadzić do deregulacji pracy całego organizmu i poważnych kłopotów ze zdrowiem.

Czynniki ryzyka

Do grupy ryzyka zagrożonej powstaniem wola należą przede wszystkim osoby z niedoborem jodu. Z danych Światowego Programu Żywnościowego Narodów Zjednoczonych wynika, że problem ten dotyka nawet 1 miliarda ludzi na świecieii. Do powstawania wola może przyczyniać się także:

palenie papierosów
obecność pewnych toksycznych składników, np. nitratów w wodzie pitnej
zmiany hormonalne zachodzące w czasie ciąży i pokwitania lub menopauzy
zapalenie tarczycy (thyroiditis)
nadczynność lub niedoczynność tarczycy
autoimmunologiczne zaburzenia tarczycy - choroby Graves-Basedowa i Hashimoto
niektóre leki (np. preparaty hamujące czynność tarczycy, lit)

Szacuje się, że wole powstaje 4 razy częściej u kobiet niż u mężczyzn. Badania przeprowadzone w Polsce pod auspicjami Międzynarodowej Rady Kontroli Chorób z Niedoboru Jodu (ICCIDD) oraz WHO (1996) wykazały, że wole występowało u 22% dorosłych, u 35% dzieci i u 35-60% ciężarnych kobiet. W efekcie, w 1997 roku wprowadzono w Polsce rządowy program profilaktyki jodowej, polegający na obligatoryjnym jodowaniu soli kuchennej.

Rozwojem wola są szczególnie zagrożone kobiety ciężarne i karmiące, ponieważ w tym okresie wzrasta w ich organizmie zapotrzebowanie na jod. W czasie ciąży produkcja hormonów tarczycy musi ulec zwiększeniu o połowę, a ponadto jod matczyny przechodzi przez łożysko i w większości jest tracony z moczem. Z kolei w okresie karmienia piersią jod przenika do wydzielanego pokarmu.

Objawy

Tarczyca, chcąc wyrównać niedobór jodu, powiększa się, mogąc osiągać nawet olbrzymie rozmiary, jeżeli pozostanie nieleczona. W ten sposób dochodzi do powstania wola. Zgodnie z klasyfikacją zaproponowaną przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) wyróżniamy trzy stopnie rozwoju wola:

Zobacz również:

stopień 0 – brak wola,
stopień I – wole wyczuwalne, lecz niewidoczne przy zwykłym ułożeniu głowy,
stopień II – wole widoczne przy zwyczajnym ułożeniu głowy.

Oprócz powiększonego obwodu szyi, do objawów wola o dużych rozmiarach należą:

uczucie ucisku („kuli”) w gardle
trudności / ból przy przełykaniu
przewlekły kaszel i/lub chrypka
utrudnienie oddychania w czasie stresu i przy określonym położeniu głowy
przykre uczucie zaciskania podczas noszenia krawata, naszyjnika, swetra z golfem itp.

Rozwój nieleczonej choroby

Powiększający się gruczoł tarczycy uciska sąsiednie narządy: tchawicę, przełyk, naczynia szyjne. Im większy przerost, tym ucisk jest poważniejszy. Przy dużym powiększeniu gruczołu mogą więc nawet wystąpić problemy z oddychaniem i znaczny dyskomfort przy przełykaniu, wynikający ze zwężenia przełyku. W trakcie rozwoju wola powstają niekiedy guzki, które w nielicznych przypadkach mogą przekształcić się nawet w zmiany nowotworowe.

Diagnostyka

W przypadku zaobserwowania u siebie objawów mogących wskazywać na powstanie wola należy koniecznie udać się do lekarza, który powinien wykonać badanie palpacyjne (badanie dotykiem okolicy szyi, w której znajduje się gruczoł), a w uzasadnionych przypadkach zlecić dodatkowe badania - ultrasonograficzne i badanie krwi. Podstawowym oznaczeniem jest wówczas pomiar stężenia hormonu TSH (tzw. hormonu pobudzającego tarczycy) we krwi, ponieważ w oparciu o uzyskany wynik można stwierdzić, czy miąższ tarczycy ma prawidłową czynność wydzielniczą, czy też wole jest wynikiem jej nad- lub niedoczynności.

Leczenie

Po wykonaniu badań krwi lekarz zwykle już wie, na jakim tle rozwinęło się wole i będzie mógł podjąć decyzję co do odpowiedniego leczenia. Terapia taka jest zwykle skuteczna, niekłopotliwa i bezbolesna, ponieważ wole tylko niezwykle rzadko ulega zmianom nowotworowym, wymagającym odrębnego postępowania.

Podstawowym celem terapii jest zmniejszenie rozmiarów wola. W wielu przypadkach wole można leczyć jodem, preparatem L-tyroksyny (hormonu tarczycy) lub połączeniem obu leków.

W niektórych przypadkach wskazane jest leczenie izotopowe. Preparat jodu radioaktywnego podaje się jednorazowo w postaci kapsułki lub płynu. Zawartość wnika z krwią do tarczycy i gromadząc się tam, prowadzi do zmniejszenia wola w wyniku działania promieniowania.

Zabieg operacyjny wykonuje się jedynie wtedy, gdy zmianę w tarczycy podejrzewa się o przemianę nowotworową lub gdy wole sprawia choremu duże problemy ze względu na swoje rozmiary. Tylko niekiedy przeprowadza się całkowite usunięcie gruczołu tarczowego - konieczne jest wówczas po zabiegu stałe podawanie leków uzupełniających potrzeby organizmu w zakresie hormonów tarczycy.

Niezależnie od wybranej metody leczenia a także w postępowaniu profilaktycznym należy dbać o dostateczną podaż jodu w diecie, aby zapobiec zaburzeniom czynności tarczycy.

Profilaktyka

Podstawową formą zapobiegania powstawaniu wola jest odpowiednia profilaktyka. W diecie powinno się zatem uwzględniać potrawy zawierające jod, do których należą ryby morskie (takie jak: dorsz, łosoś, makrela) i owoce morza. Dodatkowo należy kontrolować wygląd swojej szyi. Jeśli pojawią się niepokojące objawy konieczna jest konsultacja lekarza pierwszego kontaktu. Także pojawienie się innych objawów zaburzeń tarczycy, mogących świadczyć o jej nieprawidłowym funkcjonowaniu, powinno skłonić nas do uważnego obserwowania swojego organizmu oraz wizyty u lekarza.

Więcej informacji na temat chorób tarczycy i Tygodnia Walki z Chorobami Tarczycy możecie znaleźć Państwo na stronie internetowej: www.tarczyca.pl oraz www.thyroidweek.com.