Opatrunki hydrożelowe

Hydrożelem (żelem hydrofilowym) nazywana jest woda, która dzięki odpowiednim substancjom o właściwościach żelujących, uzyskała postać żelu. Substancjami żelującymi mogą być: polimery naturalne (np. agar, dekstran, pektyny, alginiany), półsyntetyczne (pochodne celulozy, np. hydroksypropylometyloceluloza, hydroksyetyloceluloza) lub syntetyczne (pochodne kwasu akrylowego i metakrylowego).

Hydrożele mają najczęściej budowę dwu kompartmentową. Złożone są z przestrzennej (trójwymiarowej) sieci polimerowych łańcuchów (jej struktura jest różna i zależy od właściwości polimeru) i z wypełniającej wolne przestrzenie wody. Żele hydrofilowe będące w roztworze wodnym pęcznieją aż do momentu osiągnięcia stanu równowagi.

Zawartość wody w opatrunku hydrożelowym waha się w granicach 60-95%. Obecna w opatrunku woda zapewnia ranie wilgotne środowisko, które sprzyja procesowi gojenia. Woda przenika bowiem do rany, przez co następuje zmiękczenie i odpowiednie nawilżenie martwej tkanki. Korzystnie wpływa również na proces autolizy (czyli usuwania martwiczej tkanki) oraz na oczyszczenie rany. W przeciwieństwie do innych rodzajów opatrunków, odpowiednia wilgotność jest zapewniona już od momentu aplikacji opatrunku hydrożelowego na ranę.

Obecna w opatrunkach hydrożelowych woda przyczynia się także do pojawienia się efektu chłodzenia. Jest on bardzo pożądany szczególnie w przypadku ran oparzeniowych. Opatrunki te wykazują również właściwości kojące, zmniejszają bolesność i zapobiegają tworzeniu się blizn przerostowych.

Opatrunki wykorzystujące właściwości hydrożeli wykorzystywane są do leczenia ran ostrych, niezakażonych, będących w fazie zapalenia i oczyszczenia. Stosowane na rany ziarninujące chronią przed wysychaniem i sprzyjają tworzeniu się nowego naskórka. Dzięki doskonałym właściwościom nawilżającym zalecane są na rany odwodnione, pokryte strupem lub martwą tkanką. Rozpuszczają one strup lub tkankę martwiczą i przyspieszają procesy lityczne.

Dobrze sprawdzają się również w przypadku bolesnych ran powstałych w wyniku dermabrazji, laseroterapii lub ran oparzeniowych drugiego stopnia. Pomimo dużej obecności wody opatrunki hydrożelowe mają zdolność do pochłaniania sączącej się z rany wydzieliny wraz z zanieczyszczeniami. Jest to możliwe dzięki grupom hydrofilowym obecnym w polimerowych łańcuchach oraz dzięki poprzecznym wiązaniom łączącym polimery.

Właściwość ta jest jednak znacznie ograniczona, dlatego ten typ opatrunków powinien być stosowany tylko do ran słabo sączących. Wchłonięty wysięk zatrzymywany jest w opatrunku, co chroni ranę przed zakażeniem i sprzyja procesowi oczyszczania. Ponadto opatrunki hydrożelowe są przydatne w leczeniu ran, które trudno się goją np. ran odleżynowych czy owrzodzeń podudzia. Przeznaczone są także do ran pooperacyjnych oraz powstałych w miejscu pobrania skóry do przeszczepu. Przeciwskazaniem do stosowania tego typu opatrunków może być natomiast alergia na glikol propylenowy, który wchodzi w skład niektórych żeli hydrofilowych.

Opatrunki hydrożelowe nie przywierają do rany, dzięki czemu zmiana opatrunku jest łatwa, bezbolesna i pozbawiona ryzyka uszkodzenia tworzącego się naskórka. Powinna mieć miejsce co 1-3 dni. Przy wykorzystywaniu opatrunków hydrożelowych niezbędne jest na ogół stosowanie opatrunków wtórnych.

Zobacz również:

Opatrunki hydrożelowe występują w dwóch postaciach:

1. miękkiego żelu w tubce lub jednorazowych aplikatorach (applipak)

Opatrunki te aplikuje się do wnętrza rany lub na jej powierzchni (w zależności od głębokości zranienia). Na ranę z hydrożelem należy nałożyć wtórny opatrunek, który zabezpieczy hydrożel przed wyschnięciem. Dodatkowy opatrunek powinien być dobrany odpowiednio do rodzaju rany, a przede wszystkim do stopnia sączenia. Jeżeli rana jest sucha opatrunek wtórny powinien zmniejszać parowanie i przeciwdziałać wysychaniu hydrożelu. Można wtedy zastosować np. półprzepuszczalne błony poliuretanowe.

Żel pochłaniając wysięk zwiększa swoją lepkość, dlatego opatrunek należy po 3 dniach usunąć. Można to zrobić przez przepłukanie rany wodą destylowaną, płynem Ringera (izotoniczny roztwór zawierający chlorki sodu, potasu i wapnia w odpowiednich proporcjach) lub solą fizjologiczną (0,9% roztwór chlorku sodu).

Przykłady produktów handlowych:

IntraSiteGel składa się w 2,3% z usieciowanej karboksymetylocelulozy (CMC) i w 20% z glikolu propylenowego. Zalecany jest do leczenia lub zwilżania ran powierzchownych i głębokich. Szybko rozpuszcza strupy, złogi i tkanki martwicze, ułatwiając oczyszczanie rany. W przypadku ran martwiczych i ran ze strupami opatrunek należy zmieniać codziennie;

GranuGel to opatrunek, w którym substancją żelującą jest sól sodowa karboksymetylocelulozy (NaCMC). Przeznaczony jest do głębokich ran z martwicą, np. owrzodzeń podudzi, owrzodzeń w przebiegu stopy cukrzycowej i odleżyn. Uwadnia bowiem martwą tkankę i stymuluje procesy lityczne, dzięki czemu rana łatwiej się oczyszcza. GranuGel stosowany wraz z Granuflexem będzie pobudzał ziarninowanie poprzez pobudzanie aktywności makrofagów;

Nu-Gel ma postać żelu dzięki obecności naturalnej substancji żelującej – alginianusodu, który dodatkowo zwiększa właściwości adsorpcyjne opatrunku. Może być stosowany do wszystkich rodzajów ran;

PurilonGel zawiera zarówno naturalne (alginian wapnia), jak i półsyntetyczne (sól sodowa karboksymetylocelulozy) polimery tworzące przestrzenną sieć. Doskonale sprawdza się w przypadku ran z martwicą i trudno gojących się (z wyłączeniem oparzeń III stopnia);

HydrosorbGel zawiera elektrolity (jak w płynie Ringera), glicerynę, hydroksyetylocelulozę (HEC), celulozę i karbomer. Tworzy w ranie wilgotne środowisko, dzięki czemu tkanka martwicza rozmięka i rana łatwiej się oczyszcza. Stosowany jest w ranach przewlekłych, głębokich i powierzchownych we wszystkich fazach gojenia. Zalecany jest również w przypadku oparzeń do stopnia II b.

2. przezroczystych płytek żelowych

Forma płytek jest wygodniejsza w stosowaniu i dodatkowo, dzięki przezroczystości, umożliwia obserwację rany bez konieczności zmiany opatrunku. Ważny jest odpowiedni dobór rozmiaru opatrunku. Jego wielkość powinna być tak dopasowana, by po nałożeniu opatrunek pokrywał ok. 3-4 cm obszar skóry wokół rany. Niektóre płytki hydrożelowe są samoprzylepne, jednak część wymaga umocowania przy pomocy wtórnego opatrunku.

Częstotliwość wymiany opatrunku zależy od przebiegu procesu gojenia. W wypadku opatrunku hydrożelowego w formie płytek, jednolitość struktury opatrunku nie zmienia się pod wpływem wchłaniania wysięku. Opatrunków hydrożelowych w postaci płytek okluzyjnych nie należy stosować na rany zakażone.

Przykłady produktów handlowych:

Aquagel ma postać elastycznej płytki o grubości 4 mm. W jej skład wchodzą: polimery naturalne (agar) i syntetyczne (poliwinylopirolidon i glikol polietylenowy). Aquagel chroni ranę przed zakażeniem, a jednocześnie zapewnia odpowiednią wymianę gazową i przepuszcza leki. Dobrze przylega do rany, jednocześnie się nie przyklejając. Ułatwia to usuwanie opatrunku wraz z zatrzymanym w nim wysiękiem;

Hydrosorb jest dwuwarstwową, płytką, złożoną z poliuretanowego hydrożelu zawierającego 60% wody i z zewnętrznego, półprzepuszczalnego poliuretanowego filmu. Opatrunek można zmieniać nawet co 7 dni, co zwiększa stabilizację procesu gojenia oraz obniża jego koszt opatrunku. Hydrosorb wymaga umocowania przy pomocy wtórnego opatrunku, ale dostępna jest również wersja samoprzylepna Hydrosorb Comfort.

Źródła:
•    Jachowicz R. (red.): Farmacja praktyczna. PZWL, Warszawa 2010,
•    Mrozowski T: Opatrunki nowej generacji. OPM 2008; 8: 51-59,
•    Sosnowska K.: Hydrożele jako nowoczesna postać leku. Gazeta farmaceutyczna 2009; 2: 34-36.

Autor: Marta Grochowska

Czytaj również:
Kompresy z węglem aktywnym i pokrywane metalami
Kompresy impregnowane i kombinowane