Jak rozwija się narząd mowy u dziecka?

Zdrowe dzieci w większości przypadków wydają swoje pierwsze dźwięki zaraz po urodzeniu. Dźwiękiem tym z reguły jest głośny płacz, który poprzedzony zostaje pierwszymi oddechami. Wydawane w ten sposób dźwięki świadczą o prawidłowym rozwoju narządu mowy, układu nerwowego oraz prawidłowym stanie przytomności noworodka. Zdarzają się jednak przypadki, w których dziecko nie płacze zaraz po urodzeniu, co wcale nie musi oznaczać, że nie jest zdrowe. Po porostu czasami mamy do czynienia z „leniuszkami”, które nie wydają z siebie pierwszych dźwięków pomimo tego, że są zdrowe.

Pierwsze miesiące życia to dla dziecka czas, w którym uczy się ono odpowiednio posługiwać aparatem mowy. Rozwój mowy jest w sposób nierozłączny związany z prawidłowym słuchem. Jednak pewne wczesne etapy rozwoju mowy mogą wystąpić również u dzieci niesłyszących, np. głużenie. Aby narząd mowy u dziecka rozwijał się prawidłowo muszą być spełnione dwa podstawowe kryteria. Pierwszym z nich jest prawidłowy słuch, drugim natomiast stymulujące kontakty społeczne, poprzez które rozumiemy mówienie do dziecka, czy zabawy z maluchem. Dziecko uczy się poprzez naśladownictwo, dlatego też niezbędne przy jego rozwoju jest występowanie wzorców, z których może brać przykład.

Etapy rozwoju narządu mowy

Pierwszy rok życia dziecka charakteryzuje się tym, że wykorzystywane przez nie formy wypowiedzi to krzyk i płacz. Okres ten jest nazywany okresem melodii, sygnału i apelu. W tym etapie mają miejsce kolejno:

głużenie, czyli gruchanie, np. gli, tli, kii, gla, bli, ebw… (2-3 mż.);
gaworzenie, tj. wymawianie zespołu sylab, które nie posiadają określonego znaczenia, np. ma-ma, ba-ba, ta-ta, la-la (6-12 mż);
w ok. 9 miesiącu życia ma miejsce faza naśladowania i powtarzania usłyszanych dźwięków;
po ukończeniu 1 roku życia dziecko jest w stanie powtórzyć niektóre słowa ze zrozumieniem, np. mama, tata, baba, itp.
Zobacz również:

Drugi rok życia jest nazywany okresem wyrazu. W tym etapie dziecko:

opanowuje samogłoski o, u, a, e, y i jest w stanie wymówić większą część spółgłosek takich jak p, b, m, t, d, n, l, k, ś, ć, dź;
wypowiada swoje pierwsze pojedyncze wyrazy czy pseudozdania;
często wymawia tylko pierwsze sylaby bądź końcówki wyrazów, np. ne (nie), da (daj), ampa (lampa), itp.

Trzeci rok życia dziecka to, tzw. okres zdania. Na tym etapie maluch:

rozpoczyna używanie pozostałych głosek;
operuje już większym zasobem wyrazów (ok. 800-1500) w tym różnymi częściami mowy;
ma bardziej rozwinięty narząd mowy. Posługuje się wypowiedzeniami dwuczłonowymi, zdaniami zawierającymi podmiot i orzeczenie, zdaniami pytającymi, oznajmującymi, rozkazującymi i wykrzyknikowymi;
nie używa jeszcze w sposób poprawny wszystkich znaków, co jednak nie powinno wzbudzać niepokoju rodzica. Można usłyszeć np. tlone (trochę), siupka (zupka), tata banzie jadła (tata będzie jadł), itp.

By pomagać dziecku prawidłowo rozwijać narząd mowy należy często przy nim rozmawiać, czytać mu bajki oraz opowiadać historyjki. Metody te wpływają na wzbogacenie słownictwa dziecka oraz pomagają mu doskonalić proces myślenia. Ponadto umożliwia to naszemu maluchowi lepsze przyswajanie zasad gramatycznych.

W przypadku gdy mamy do czynienia z opóźnionym rozwojem narządu mowy u dziecka zauważalne jest przesunięcie poszczególnych etapów. Tym sposobem w późniejszym czasie pojawia się gaworzenie oraz pierwsze słowa malucha. Poza tym widoczny jest ubogi zasób słownictwa oraz opóźnienie w tworzeniu zdań poprawnych gramatycznie.