Właściwości tetracyklin
Antybiotyki należące do grupy tetracyklin cechują się szerokim spektrum działania bakteriostatystycznego zarówno na bakterie Gram-dodatnie (np. gronkowce, paciorkowce, Bacillus anthracis, Clostridium spp.), jak i Gram-ujemne (np. Helicobacter pylori, Escherichia coli, Shigella spp., Enterobacter spp.).
Mechanizm działania przeciwbakteryjnego tetracyklin polega na wiązaniu się z podjednostką 30S rybosomu bakteryjnego. W ten sposób antybiotyki te hamują translację, a co za tym idzie biosyntezę białek, a także procesy fosforylacji zachodzące w komórkach bakteryjnych. Tetracykliny wykorzystywane są przede wszystkim w leczeniu dżumy, brucelozy, cholery, tularemii, ziarniaka zakaźnego i wrzodu miękkiego. Uznane są także za leki z wyboru w zakażeniach wywoływanych przez bakterie z rodzaju Chlamydia, Rickettsia i Mycoplasma. Niestety wiele bakterii wykształca oporność na tetracykliny, w tym enterokoki, gronkowce i enterobakterie, która jest konsekwencją zmiany przepuszczalności błony komórkowej.
Pod względem budowy chemicznej leki z grupy tetracyklin są pochodnymi naftacenu. Z uwagi na amfoteryczny charakter mogą tworzyć sole z kwasami i zasadami. Łatwo chelatują też jony metali dwuwartościowych, tworząc w ten sposób kompleksy niewchłaniające się z przewodu pokarmowego. Poszczególne tetracykliny różnią się znacznie między sobą właściwościami farmakokinetycznymi. Podawane są zwykle doustnie (wyjątek stanowi rolitetracyklina i tigecyklina), gdyż leki tej grupy dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego. Szybkość wchłaniania jest jednak różna. Właściwość ta jest to o tyle ważna, iż szybkie wchłanianie chroni przed wpływem leku na naturalną florę jelitową i podrażnieniami błony śluzowej jelit. W przypadku tetracyklin duży wpływ na proces wchłaniania ma treść pokarmowa, a w szczególności mleko (ze względu na zawartość wapnia) oraz leki zawierające jony metali. Z uwagi na tworzenie kompleksów, wspomnianych produktów nie należy spożywać w okresie mniejszym niż dwie godziny przed i po przyjęciu antybiotyku z grupy tetracyklin.
Cechą charakterystyczną tetracyklin jest duże powinowactwo do tkanek wykazujących się szybkim wzrostem i metabolizmem, takich jak: zawiązki zębów, nasady kości, paznokcie, wątroba czy tkanka nowotworowa. Z tego też względu leki te nie mogą być stosowane u dzieci (do 7. roku życia), gdyż mogą powodować przebarwienia kości i szkliwa zębów. Z ryzykiem uszkodzenia zębów należy się także liczyć w przypadku przyjmowania tetracyklin w okresie ciąży (w II i III trymestrze).
Antybiotyki należące do tetracyklin poza wspomnianą drogą doustną bywają podawane dożylnie w przypadku konieczności natychmiastowego uzyskania maksymalnych stężeń leku w surowicy krwi lub gdy nie ma możliwości podania doustnego. W takich sytuacjach jest jednak ryzyko wystąpienia objawów związanych z podaniem, dlatego iniekcja dożylna musi być powolna. Tetracykliny nie są natomiast stosowane ani domięśniowo (uzyskiwane stężenia leku we krwi są porównywalne do podania doustnego), ani miejscowo (rozwój oporności, reakcje uczuleniowe).
Zobacz również:
- Objawy lekomanii
- Leki oryginalne a odpowiedniki - czym się różnią?
- Alergia na leki znieczulenia miejscowego, Czy są potrzebne badania diagnostyczne?
- Leki przeciwpłytkowe mogą być podawane doustnie lub pozajelitowo
- Jakie substancje działają odkażająco?
- Jakie substancje działają miejscowo znieczulająco?
- Leki sieroce – komu są potrzebne?
- Preparaty złożone
Tetracykliny uznane są za antybiotyki dobrze tolerowane i o stosunkowo nieznacznej toksyczności (w dawkach leczniczych). Częstość występowania działań niepożądanych jest różna dla poszczególnych leków. Najczęściej dotyczą one przewodu pokarmowego (nudności, biegunki, wymioty). Są one wówczas wynikiem bezpośredniego drażnienia błon śluzowych lub powstałych nadkażeń. Nadkażenia mogą niestety mieć także ciężki charakter (przy podaniu pozajelitowych). Mogący występić w trakcie leczenia rozwój pleśniawek może objawiać się zapaleniami błony śluzowej jamy ustnej z obrzmieniem języka, upławami, świądem sromu i odbytu. Leczenie tetracyklinami może skutkować również uszkodzeniem wątroby, dotyczy to jednak głównie długotrwałego przyjmowania dużych dawek, współistniejącej niewydolności nerek lub wątroby oraz równoczesnego stosowania innych leków o potencjalnie hepatotoksycznym działaniu. Na uszkodzenie wątroby są też bardziej narażone kobiety, szczególnie w okresie ciąży i połogu, chorujące na odmiedniczkowe zapalenie nerek. Nefrotoksyczność może natomiast znacznie zwiększyć nieprawidłowe przechowywanie leków oraz przekroczenie daty ważności. Po przyjęciu takich leków zwiększa się nie tylko ryzyko uszkodzenia nerek, ale mogą pojawić się także: nudności, wymioty i hipokaliemia. Zmiany te są jednak odwracalne - cofają się powoli po odstawieniu leku. W trakcie terapii tetracyklinami występuje również nadwrażliwość na światło słoneczne (szczególnie w przypadku stosowania demetylochlorotetracykliny). Z tego też względu podczas terapii należy unikać ekspozycji na światło słoneczne.
Tetracykliny powinny być stosowane w sytuacjach, gdy podanie antybiotyków β-laktamowych nie rokuje lub jest niemożliwe. Są też lekami z wyboru m.in. w riketsjozach, cholerze, tularemii, dżumie, jaglicy, wrzodzie miękkim, tularemii, chorobie papuziej i zapaleniu płuc wywołanym przez Mycoplasma spp. Antybiotyki z tej grupy wykorzystywane są również w leczeniu choroby wrzodowej (skuteczność wobec Helicobacter pylori).
Przeciwwskazaniem do stosowania tetracyklin jest uczulenie na te leki i nużliwość mięśniowa (przy podaniu dożylnym). Ostrożność powinna być zachowana jednak również w przypadku leczenia małych dzieci, kobiet w ciąży, osób z niewydolnością nerek lub wątroby, pleśniawkami oraz narażonych na rozwój zakażeń grzybiczych.
Antybiotyki należące do tetracyklin dzieli się na naturalne, który wytwarzane są w procesie biosyntezy z pleśni Streptomyces, oraz modyfikowane. Te ostatnie powstały na skutek zmian (np. eliminacja grup hydroksylowych), jakie wprowadzono w cząsteczkach tetracyklin naturalnych.
TETRACYKLINY NATURALNE (chlorotetracyklina, oksytetracyklina, tetracyklina) cechują się podobnymi właściwościami - farmakokinetycznymi, farmakodynamicznymi i spektrum działania przeciwbakteryjnego. Obecnie straciły na znaczeniu i rzadko są stosowane w lecznictwie (mimo niskiej ceny) z uwagi na stosunkowo dużą toksyczność.
TETRACYKLINY MODYFIKOWANE
- Rolitetracyklina podana pozajelitowo, w przeciwieństwie do tetracyklin naturalnych szybko uzyskuje duże stężenie we krwi i tkankach.
- Metacyklina uzyskiwana jest przez modyfikację chemiczną oksytetracykliny. Zmiana w strukturze leku wyjściowego zwiększyła między innymi wchłanianie z przewodu pokarmowego.
- Doksycyklina także zdecydowanie lepiej ulega wchłonięciu do krwioobiegu po podaniu doustnym. Lek wykazuje skuteczność wobec niektórych bakterii opornych na tetracykliny naturalne. Wyróżnia się też przedłużonym działaniem. Zaletą doksycykliny jest ponadto brak wpływu mleka i jego przetworów na wchłanianie leku.
- Minocyklina charakteryzuje się przedłużonym działaniem. Zakres działania przeciwbakteryjnego antybiotyku w porównaniu do doksycykliny został rozszerzony o dwoinkę zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.
Źródła:
Janiec W. (red.): Farmakodynamika. Podręcznik dla studentów farmacji. PZWL, Warszawa 2008,
Kostowski W., Herman Z. S. (red.): Farmakologia. Podstawy farmakoterapii. PZWL, Warszawa 2010.
Komentarze do: Właściwości tetracyklin (1)
Doksycyklina Doxycyclinum antybiotyk skóra trądzik borelioza rumień
1Doksycyklina Doxycyclinum antybiotyk skóra trądzik borelioza rumień Lek pod nazwą NL Doxy 100mg w listkach po 10 kapsułek. Ważny 08.2020. Wysyłka pobraniowa 3zł/kapsułka, od 50 kapsułek po 2.5zł. Wysyłka z Tajlandii ... pokaż całość