Uniwersalna szczepionka przeciw grypie coraz bliżej?

Grypa to ostra choroba zakaźna układu oddechowego. Największa ilość zachorowań występuje podczas sezonowych epidemii. Zazwyczaj zachorowanie na grypę powoduje obłożną chorobę, jednak w niektórych przypadkach mogą pojawić się powikłania, prowadzące niekiedy do śmierci. Na grypę szczególnie narażone są dzieci, kobiety ciężarne, seniorzy i osoby obciążone chorobami układu oddechowego lub innymi poważnymi schorzeniami.

Dotychczas jedyną ochroną przed grypą były szczepienia ochronne. Sezonowe szczepionki, produkowane każdego roku, były wymierzane przeciwko wielu różnym szczepom wirusa grypy. Dlatego też naukowcy od dawna pracowali nad uzyskaniem jednej, uniwersalnej szczepionki, która chroniłaby długoterminowo przed  tym wirusem.
   
Podczas pandemii świńskiej grypy H1N1 w 2009 roku badacze z Imperial College London pobrali próbki krwi i wymazy z nosa od 342 ochotników. Następnie, przez kolejne dwa sezony grypy uczestnicy eksperymentu wypełniali ankiety, w których dokładnie opisywali wszelkie symptomy choroby, jeśli na nią zapadli.
   
Po dokładnej analizie danych naukowcy zauważyli, że te osoby, które nie chorowały na świńską grypę, posiadały we krwi większą ilość komórek CD8 T (limfocyty T cytotoksyczne). Natomiast osoby, u których zaobserwowano objawy grypy, miały we krwi niższy poziom tych komórek. Komórki CD8 T są rodzajem komórek odpornościowych, które są odpowiedzialne za rozpoznawanie i niszczenie wirusów, takich jak wirus grypy.
   
Obecnie szczepionki stymulują układ odpornościowy do wytwarzania przeciwciał, które wykrywają struktury (antygeny) na powierzchni wirusów, należących do najczęściej atakujących szczepów. Ponieważ jednak powierzchnia wirusa jest bardzo zmienna, należy co roku zmieniać skład szczepionki.

W przeciwieństwie do przeciwciał, CD8 T działają na rdzeń wirusa, który jest taki sam dla wszystkich typów. Dlatego naukowcy uważają, że szczepionka, która miałaby zdolność stymulowania produkcji komórek CD8 T przez organizm, mogłaby skutecznie zwalczać wszystkie odmiany wirusa grypy, w tym również nowe szczepy.
   
Już poprzednie badania wykazały, że limfocyty cytotoksyczne potrafią uchronić organizm przed objawami grypy. Ale teoria ta nigdy dotąd nie została potwierdzona na ludziach w czasie pandemii.

- Rezultaty naszych badań wskazują, że poprzez zwiększoną produkcję komórek CD8 T, organizm może sam chronić się przed wirusem, który utraci zdolność przenoszenia się. Mogłoby to powstrzymać epidemie grypy sezonowej i przeciwdziałać pandemiom - wyjaśnia prowadzący badania prof. Ajit Lalvani.

- Na razie mamy tylko projekt szczepionki. Znamy działanie komórek CD8 T i zidentyfikowaliśmy kluczowe elementy wirusa. Wszystko to musimy wziąć pod uwagę przy tworzeniu uniwersalnej szczepionki. Potrzebujemy jeszcze przynajmniej 5 lat, aby uzyskać odpowiedni preparat - powiedział prof. Lalvani.
   
Naukowcy zdają sobie sprawę, że dużo trudniej będzie opracować szczepionkę stymulującą wytwarzanie limfocytów T niż preparat pobudzający aktywność przeciwciał. Ostatecznym celem będzie taka stymulacja tych limfocytów, która zapewni trwałą ochronę przed wirusem grypy.

Jednak bardziej sceptyczny prof. Jonh Oxford z Queen Mary University uważa, że gdyby rzeczywiście działanie komórek CD8 T było tak silne, to nie byłoby dotychczasowych pandemii. 

- Możliwe, że badania te nie rozwiążą problemu grypy -  powiedział prof. Oxford.