Czy wiesz jak zbudowane jest twoje oko?
Widzenie oparte jest na przekazywaniu informacji z gałki ocznej, drogami wzrokowymi do korowych ośrodków wzrokowych mózgu. Odbiór bodźców wzrokowych odgrywa ogromną rolę w funkcjonowaniu organizmu, gdyż bodźce te stanowią ok. 80% wszystkich informacji o otoczeniu. Złożoność procesu widzenia tłumaczy skomplikowaną budowę narządu wzroku.
Oczodół jest jamą kostną o kształcie piramidy, której podstawa jest wejściem do oczodołu. Siedem kości twarzy tworzy przestrzeń gałki ocznej, której zaledwie 25% zajmuje gałka oczna. W pozostałej części znajduje się gruczoł łzowy, mięśnie, naczynia krwionośne, nerwy, oraz pełniące funkcje amortyzujące ciało tłuszczowe. Zawartość oczodołu chroni worek okostnowy, który wyściela ściany kostne. Oczodół połączony jest z jamą czaszki przez dwa otwory – kanał wzrokowy i szczelinę oczodołową górną. Przez kanał wzrokowy przebiega nerw wzrokowy i tętnica oczna, natomiast przez szczelinę – nerwy czaszkowe. Od przodu oczodół zamyka przegroda oczodołowa.
Gałka oczna jest strukturą o kulistym kształcie i masie ok. 7 g. Zbudowana jest z trzech błon: włóknistej, naczyniowej i czuciowej. Pierwsza (rogówka i twardówka) tworzy szkielet gałki ocznej, który utrzymuje jej kształt. W skład błony naczyniowej wchodzi z kolei naczyniówka, ciało rzęskowe i tęczówka. Błona czuciowa, określana też mianem wewnętrznej, to siatkówka.
Twardówka jest zbitą tkanką oka, która w przedniej części narządu przechodzi w przezroczystą, silnie unerwioną, ale nieukrwioną rogówkę. Rolą rogówki jest m.in. załamywanie promieni słonecznych. Pod błoną włóknistą od wewnętrznej strony oka znajduje się błona naczyniowa. Jej przednia część (tęczówka) jest widoczna przez rogówkę i odpowiada za charakterystyczny dla każdego kolor oczu – brązowy, jasno brązowy, zielony, szary lub niebieski. Otwór znajdujący się w jej środku nazywany jest źrenicą. Tęczówkę otacza silnie unaczynione ciało rzęskowe. Do jego wyrostków przyczepione są wiązadełka z zawieszoną na nich soczewką, która załamuje światło.
Naczyniówka stanowi tylną część błony naczyniowej gałki ocznej. Jej rolą jest odżywianie zewnętrznych warstw siatkówki, która jest najbardziej wewnętrzną częścią oka, wyścielającą jedynie naczyniówkę. Jednym z ważniejszych elementów budowy anatomicznej oka jest siatkówka, gdyż właśnie na niej odbywa się wiele procesów mających na celu przetworzenie bodźca świetlnego na nerwowy. Przestrzeń pomiędzy soczewką a siatkówką wypełnia ciało szkliste, czyli substancja biorąca udział m.in. w utrzymywaniu kształtu oka i regulacji ciśnienia wewnątrzgałkowego. Przednią powierzchnię twardówki do rąbka rogówki pokrywa spojówka gałki ocznej.
Zobacz również:
Gałkę oczną dzieli się na trzy komory: przednią (pomiędzy rogówką a tęczówką), tylna (za tęczówką, między ciałem rzęskowym, soczewką i ciałem szklistym) i szklistą. Dwie pierwsze komory wypełnione są cieczą wodnistą, znajdują się w przednim odcinku oka. Do tylnego odcinka należy komora szklista, która jest największą przestrzenią oka. Często stosowany jest też podział na przedni i tylny odcinek oka. Pierwszy obejmuje rogówkę, komorę przednią, tęczówkę, ciałko rzęskowe i soczewkę. Tylny odcinek z kolei stanowi twardówka, naczyniówka, siatkówka, część gałkowa nerwu wzrokowego i ciało szkliste.
Przedni otwór oczodołu zamykają powieki – górna i dolna. Pierwszą ogranicza od góry brew, a druga przechodzi płynnie w skórę twarzy. Powieki zbudowane są z dwóch warstw: skóry i mięśni prążkowanych. W obu powiekach występuje mięsień okrężny, a w powiece górnej dodatkowo dźwigacz. Część wewnętrzna powiek składa się z tarczki z gruczołami tarczkowymi (Meiboma) i spojówki powiekowej. Ujścia gruczołów Meiboma znajdują się w okolicy tylnej krawędzi powieki. Ich wydzielina ma za zadanie natłuścić brzegi powiek.
Najważniejszą funkcją powiek jest osłona przedniego odcinka oka oraz ochrona go przed urazami i wysychaniem. Powieki w czasie mrugania rozprowadzają po powierzchni rogówki i spojówki film łzowy, którego najbardziej zewnętrzną warstwę stanowi wydzielina gruczołów tarczkowych. W ten sposób powieki zapewniają oku stałe nawilżenie. Przestrzeń między brzegami wolnymi obu powiek określana jest mianem szpary powiekowej. W obu kątach (bocznym i przyśrodkowym) powieki połączone są przez spoidła powiekowe przyśrodkowe i boczne. W zakresie kąta przyśrodkowego, widoczne jest mięsko łzowe. Z wolnego brzegu powiek, a dokładnie z krawędzi przednich wyrastają rzęsy. Do ich mieszków uchodzą gruczoły łojowe (Zeissa) i rzęskowe (potowe, Molla).
Istotnym elementem budowy anantomicznej oka jest narząd łzowy, którego rolą jest zwilżenie rogówki i spojówki. Jest on zbudowany z gruczołu łzowego leżącego powyżej kąta bocznego powiek, drobnych gruczołów łzowych rozsianych w okolicy sklepienia górnego spojówki oraz drogi odprowadzającej łzy, w skład której wchodzą: brodawki łzowe z punktami łzowymi, kanaliki łzowe, woreczki łzowe, przewody nosowo-łzowe oraz fałdy łzowe (zastawki Hasnera).
Jednym z narządów dodatkowych oka jest układ ruchowy, który tworzy sześć mięśni (proste: wewnętrzny, zewnętrzny, górny, dolny oraz skośne: górny i dolny) umożliwiających poruszanie się gałki ocznej we wszystkich kierunkach. Rolą powięzia oczodołowego jest z kolei stabilizacja gałki ocznej i jej dodatkowa osłona. Powięzie buduje okostna oczodołu, przegroda oczodołowa, powięzie mięśniowe i pochewka gałki ocznej. Ta ostatnia stanowi rodzaj pochewki między okiem a tkanką tłuszczową. W okolicy nerwu wzrokowego zrasta się z twardówką, a od przodu przechodzi w podspojówkową tkankę łączną.
Najważniejszą tętnicą, która zapewnia narządowi wzroku unaczynienie jest tętnica oczna. Wewnętrzne warstwy siatkówki są zaopatrywane przez tętnicę środkową siatkówki. Układ tętnic rzęskowych błony naczyniowej tworzy natomiast dwadzieścia tętnic rzęskowych tylnych krótkich, dwie tętnice rzęskowe tylne długie oraz cztery tętnice rzęskowe przednie. Oko posiada również swój układ żylny, który składa się z żył wirowatych oraz żył rzęskowych przednich. Ich odgałęzienia łączą się z układem żyły twarzowej, żył zatok przynosowych i splotu skrzydłowego. Połączenie to jest przyczyną rozprzestrzeniania się zakażeń z twarzy i zatok przynosowych do oczodołu i jamy czaszki.
Prawidłowe funkcjonowanie narządu wzroku nie byłoby możliwe bez unerwienia. Unerwienie oka obejmuje nerwy ruchowe (nerw okoruchowy, bloczkowy, odwodzący i twarzowy), czuciowe (nerw oczny dzielący się na nerw czołowy, łzowy i nosowo-rzęskowy) oraz autonomiczne (m.in. nerwy rzęskowe długie, nerw podbloczkowy, gałęzie powiekowe, korzeń okołoruchowy, korzeń współczulny).
Źródła:
Niżanowska M.H.: Okulistyka. Podstawy Kliniczne. PZWL, Warszawa 2007.
Autor: Marta Grochowska
Komentarze do: Czy wiesz jak zbudowane jest twoje oko?