Choroba lokomocyjna

Choroba lokomocyjna należy do kinetoz (chorób ruchu, kinetosis), czyli zaburzeń równowagi wywołanych przez przyspieszenia działające na ciało. Jej przyczyną jest brak zgodności pomiędzy sygnałami wzrokowymi a sygnałami błędnika. Sprzeczność sygnałów docierających do mózgu określana jest mianem tzw. niedopasowania sensorycznego.

Niezgodność ta występuje podczas poruszania się dowolnymi środkami transportu. Podczas jazdy wzrok odbiera zmianę otoczenia (krajobrazu za szybą), którą mózg rozumie jako ruch. Ciało pozostaje jednak w bezruchu lub niewielkim ruchu i błędnik nie rejestruje zmian położenia ciała. Reaguje jednak na inne siły działające na ciało podczas jazdy, na przykład przy hamowaniu czy przyspieszaniu. Skutkiem tego jest brak zgodności bodźców z faktyczną sytuacją.

Mózg nie zawsze jest w stanie poradzić sobie ze wspomnianym niedopasowaniem sensorycznym, czego skutkiem jest powstanie objawów choroby lokomocyjnej. Na ich wywołanie duży wpływ mają też wrażenia węchowe, smakowe i wzrokowe, stan zdrowia i czynniki psychiczne. Uważa się nawet, że choroba lokomocyjna może wystąpić u każdego zdrowego człowieka, jednak poszczególne osoby różnią się indywidualną podatnością na kinetozy.

Choroba lokomocyjna nie stanowi żadnego zagrożenia dla życia, jest jednak kłopotliwa. Najczęściej dotyczy dzieci między 2 a 12 rokiem życia. U osób dorosłych częściej występuje u kobiet, zwłaszcza będących w ciąży lub okresie menstruacji. Zwykle ustępuje po zakończeniu podróży i nie daje powikłań.

Początkowymi objawami choroby lokomocyjnej są: brak apetytu, uczucie niewygody, ogólne złe samopoczucie i zmęczenie. Później pojawiają się bóle i zawroty głowy, nudności i wymioty. Wystąpić mogą także nadmierna potliwość, suchość w ustach lub przeciwnie – ślinotok.

Najważniejszą rzeczą w zapobieganiu chorobie lokomocyjnej jest odpowiednie nastawienie psychiczne do podróży. W drogę należy wybierać się wówczas, gdy jesteśmy wypoczęci, wyspani i zrelaksowani. Ważne jest również, by przed wyjazdem nie spożywać ciężkostrawnych posiłków. Najlepiej nie jeść nic na 2-3 godziny przed podróżą. Z całą pewnością nie wskazane jest też picie alkoholu. W trakcie podróży (zwłaszcza trwającej kilka godzin lub więcej) należy jednak zadbać o to, by żołądek nie był pusty. Mogłoby to bowiem przyczynić się do zwiększenia ilości kwasu żołądkowego i powstania nieprzyjemnego pieczenia w przełyku (zgagi). Najlepiej sprawdzają się produkty bogate w łatwo przyswajalne węglowodany, np. banany, herbatniki, biszkopty, białe pieczywo. Pomocne jest także ssanie cukierków, które zapobiegnie częstej suchości w ustach.

Unikać powinniśmy natomiast napojów gazowanych, czekolady i bardzo słodkich batonów. Do uzupełnienia płynów najlepiej nadaje się woda lub herbata. W przypadku dużej skłonności do wymiotów warto wyposażyć się też w płyny izotoniczne. Pomagają bowiem przywrócić równowagę wodno-elektrolitową, zapobiegają odwodnieniu i dodają energii. Warto zadbać również o odpowiednie przewietrzenie naszego środka transportu. Nie bez znaczenia jest też miejsce, na którym siedzimy. W samochodzie lub autobusie najkorzystniej jest usiąść jak najbliżej przedniej części pojazdu, natomiast w samolocie – blisko skrzydeł. W trakcie jazdy należy patrzeć przez okno i obserwować odległe widoki. W niektórych przypadkach (oczywiście tylko wówczas gdy jesteśmy pasażerami) pomocny jest sen.

Zobacz również:

Jeśli stosowanie się do powyższych zaleceń nie przynosi oczekiwanych rezultatów warto sięgnąć po preparaty farmaceutyczne.

Jednym z najbardziej popularnych leków jest Aviomarin, którego substancją czynną jest dimenhydramina (dimenhydrynat) w dawce 50 mg. Substancja ta jest lekiem przeciwhistaminowym I generacji, pochodna etanoloaminy. Wykazuje działanie uspokajające i przeciwwymiotne. Posiada również właściwości parasympatykolityczne, przeciwdepresyjne i spazmolityczne. Działanie przeciwwymiotne wynika z silnego hamowania odruchów błędnikowych i ośrodka wymiotnego znajdującego się w rdzeniu przedłużonym. Właściwości parasympatykolityczne sprawiają, że zmniejszeniu ulega napięcie mięśni gładkich i perystaltyka przewodu pokarmowego. Osłabiona zostaje także czynność wydzielnicza ślinianek i żołądka.

Początek działania obserwowany jest po ok. 20-30 minutach od zażycia leku. Dlatego też preparat dimenhydraminy stosuje się na 30 minut przed planowaną podróżą. Dimenhydramina wykorzystywana jest nie tylko w chorobie lokomocyjnej, ale także w wymiotach innego pochodzenia (np. po operacji), chorobie Manier`a oraz w stanach uczuleniowych. Lek nie jest jednak skuteczny w wymiotach w czasie chemioterapii nowotworów. Przeciwwskazaniem do zastosowania Aviomarinu jest m.in. I trymestr ciąży, karmienie piersią, padaczka oraz wiek poniżej 2. roku życia. Lek nie może być też łączony ze środkami o działaniu uspokajającym (hamującym OUN) oraz alkoholem. Ze względu na możliwość wystąpienia uczucia zmęczenia, senności i zaburzenia koncentracji lek nie może być stosowany przez kierowców.

Skutecznym środkiem w chorobie lokomocyjnej jest też kłącze imbiru. Surowiec ten wchodzi w skład takich preparatów, jak: Aviocar, Imbir, Imotiv, Lokomotiv czy Motomarin. Za działanie przeciwwymiotne kłącza imbiru odpowiadają obecne w olejku aldehydy – gingerole, nadające roślinie ostry, piekący smak, a także powstające z nich w czasie przeróbki i przechowywania shogaole (produkty dehydratacji).

Badania kliniczne potwierdziły skuteczność kłącza imbiru nie tylko w łagodzeniu objawów choroby lokomocyjnej, ale także w zapobieganiu pooperacyjnym nudnościom i wymiotom wywoływanym przez narkozę. Preparatów kłącza imbiru nie można natomiast stosować w wymiotach występujących w czasie ciąży. Ostrożność powinny zachować również osoby z kamicą żółciową. Mogą być stosowane zarówno przez dorosłych, jak i dzieci (powyżej 6. roku życia). Do działań niepożądanych mogących wystąpić w wyniku przyjmowania tych preparatów należą: dyspepsja, odczyny alergiczne, senność, bóle głowy. Podobnie jak w przypadku dimenhydraminy nie należy pić alkoholu podczas korzystania z właściwości kłącza imbiru. Mogłoby to bowiem nasilić wpływ surowca na perystaltykę.

Innym preparatem przeznaczonym do zapobiegania wystąpieniu objawów choroby lokomocyjnej i łagodzenia ich w momencie wystąpienia jest Cocculine. Tabletki te są środkiem homeopatycznym przeznaczonym dla dzieci powyżej 6. roku życia i dorosłych. Należy je ssać dzień przed i w dniu podróży w ilości 2 tabletki 3 razy dziennie.

Pomocne mogą być także opaski lub plastry akupresorowe oparte na idei systemu meridianów (kanałów energetycznych) tradycyjnej medycyny chińskiej. Akupresura punktu P6 znajdującego się na nadgarstku jest skuteczna nie tylko w przypadku choroby lokomocyjnej, ale również w porannych i pooperacyjnych nudnościach oraz wymiotach w czasie chemioterapii. Opaska (Sea-Band) lub plaster (Transway) mogą być stosowane przez dorosłych i dzieci (powyżej 3. roku życia). Pierwszy produkt jest przeznaczony do wielokrotnego użytku i charakteryzuje się natychmiastowym działaniem. Natomiast plaster jest jednorazowy, a jego działanie widoczne jest po 15 minutach.

Marta Grochowska

Źródła:
Janiec W. (red.): Farmakodynamika. Podręcznik dla studentów farmacji. PZWL, Warszawa 2008,
Nartowska J.: Imbir lekarski. Panacea 2008; 3 (24): 6-8,
Matławska I. (red.): Farmakognozja. Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Wyd. 3. popr. i uzup., Poznań 2008,
Rutter P.: Opieka farmaceutyczna. Elsevier Urban & Partner, 2006.