Fakty i mity dotyczące cyklu płciowego kobiet

Poznanie pisma hieroglifów wykazało, że już 2500 lat przed naszą erą Egipcjanie posiadali duża wiedzę dotyczącą anatomii narządów płciowych kobiety. Starożytni Egipcjanie i Grecy kojarzyli cykliczne występowanie krwawień miesiączkowych z fazami księżyca i w tym okresie pojawiły się określenia „okres” oraz „miesiączka”. Pełny cykl księżycowy podobnie jak cykl płciowy trwał bowiem 28 dni. Także w tym okresie historycznym dolegliwościom bólowym związanym z miesiączkowaniem nadano nazwę histeria od greckiego określenia macicy ”hysterus”.

Rozumienie cyklicznych zmian w organizmie kobiety oraz znaczenia krwawienia miesiączkowego owiane było tajemnicą magii, przy czym ogólna ocena była negatywna związana z ”oczyszczaniem” się kobiety, co zakładało grzeszność i nieczystość moralną w pozostałym życiu. Także słynny lekarz Galen (130-200) którego książki były podstawowymi podręcznikami medycyny przez ponad 1000 lat, uważał, że natura dba o to, żeby kobiety były zdrowsze poprzez wydalanie nadmiaru krwi w czasie miesiączki. Pamiętać należy, że właśnie Galen wprowadził upust krwi jako podstawową metodę leczenia wielu różnych chorób. Wiele z tych przesądów w trochę zmienionej formie funkcjonuje do dzisiaj w niektórych grupach społecznych.

Ogromny postęp jaki dokonał się w medycynie rozrodu dostarczył bardzo wielu istotnych informacji dotyczących zdrowia kobiety. Zmiany aktywności hormonalnej jajników, przebiegające ze zmianami morfologicznymi w gonadzie oraz w całym organizmie, ich współistnienie z funkcjonowaniem innych organów jak ośrodkowy układ nerwowy, inne gruczoły wydzielania wewnętrznego, układ immunologiczny są jednym z najbardziej fascynujących fenomenów biologicznych. Największa manifestacja przebiegu cyklu płciowego dotyczy narządów płciowych kobiety, z których najbardziej zauważalne jest krwawienie z macicy. Określenie fazy cyklu płciowego można odnieść do czynności jajników (cykl jajnikowy) lub zmian w błonie śluzowej macicy (cykl endometrialny).

Cykliczne zmiany w błonie śluzowej macicy zachodzące pod wpływem hormonów wydzielanych przez jajnik możemy podzielić na następujące fazy:

• Wzrostową, w której po menstruacji dochodzi do wzrostu i odnowienia śluzówki jamy macicy.

• Wydzielniczą, w której odnowiony nabłonek gruczołowy śluzówki pod wpływem progesteronu podejmuje czynność wydzielniczą. W tej fazie powstaje tak zwane okno implantacyjne umożliwiające zagnieżdżenia się ciąży.

• Menstruacyjną, czyli złuszczania się błony śluzowej jamy macicy, manifestujące się krwawieniem.

Zmiany w endometrium powstają w następstwie aktywności jajnika. Oceniając cykl pod tym kątem możemy wydzielić następujące fazy: pęcherzykową, w której wzrasta pęcherzyk (10-14 dni), owulacyjną, w której dochodzi do pęknięcia pęcherzyka i uwolnienia komórki jajowej, ciałka żółtego, po pęknięciu pęcherzyka powstaje ciałko żółte, aktywny organ wydzielający duże ilości progesteronu.    

Aktywność hormonalna jajników pozostaje pod kontrolą przysadki mózgowej, a ta z kolei regulowana
jest aktywnością podwzgórza, które jest składową ośrodkowego układu nerwowego.

Jak widać o prawidłowości cyklu płciowego decyduje wielu narządów oddziaływujących na jajnik jak i pozostających pod działaniem hormonów wydzielanych przez

Prawidłowy cykl płciowy trwa 24-35 dni, najczęściej ok. 28 dni, czas krwawienia 4-6 dni, utrata krwi ok. 30 ml. Za nieprawidłowe uznajemy krwawienia krótsze niż 2 dni lub dłuższe niż 7 dni, których objętość krwi przekracza 80 ml, lub które prowadzą do niedokrwistości.

Istnieją choroby, których manifestacja objawów ściśle współistnieje z cyklem płciowym!

Zespół napięcia przedmiesiączkowego jest to cykliczne pojawianie się jednego lub więcej objawów które poprzedzają miesiączkę i negatywnie wpływają na jakość życia kobiety. Także cyklicznie występuje faza bez dolegliwości. Cechą charakterystyczna jest występowanie zespołu jedynie w przebiegu cyklu prawidłowo przebiegającego z jajeczkowaniem. Choroba ma różne postacie oraz zróżnicowanie nasilenia objawów
i występuje u ok 5% kobiet miesiączkujących.

Bolesne miesiączkowanie jest to silny skurczowy ból w podbrzuszu, występuje najczęściej u kobiet młodych i najczęściej ustępuje po porodzie dziecka. Cykliczny ból związany z miesiączkowaniem pojawiający się kilka lat po pierwszej miesiączce może być objawem endometriozy.

Miesiączkowe bóle głowy, występują tuż przed lub w trakcie miesiączki. Dolegliwości te mogą mieć różne podłoże i wymagają konsultacji neurologa.

Miesiączkowe napady drgawkowe - u ok. 50% kobiet chorych na padaczkę częstość napadów  wzrasta w czasie krwawienia miesiączkowego.

Astma przedmiesiączkowa - u 1/3 kobiet z astmą oskrzelowa w czasie krwawienia miesiączkowego dochodzi do nasilenia objawów choroby.

Mastalgia, ból piersi o różnym nasileniu zazwyczaj występuje w drugiej połowie cyklu płciowego, czasami tak dokuczliwy, że obniża jakość życia kobiety.


Prawidłowo przebiegający cykl płciowy kobiety jest ważnym wskaźnikiem jej zdrowia ogólnego, jednocześnie nie wyklucza wystąpienia dolegliwości istotnie wpływających na aktywność zawodową i jakość życia. Obecnie wiemy, że na występujący cyklicznie dyskomfort możemy wpłynąć poprzez odpowiednią dietę, aktywność fizyczną lub stosowanie odpowiednich preparatów.