Leki blokujące kanały wapniowe

Leki należące do tej grupy oddziałują jedynie z kanałami wapniowymi typu L, które są w stanie otwartym. Pod ich wpływem dochodzi do zwolnienia pobudliwości komórek węzła zatokowego w sercu, zwolnienia rytmu zatokowego i zahamowania przewodnictwa w węźle przedsionkowo-komorowym. Zmniejszona jest również kurczliwość mięśnia sercowego (działanie inotropowo ujemne). Ponadto leki te wpływają rozkurczająco na naczynia krwionośne, obniżając w ten sposób ciśnienie tętnicze krwi. Leki grupy werapamilu wykorzystywane są głównie w leczeniu chorób serca.

• Werapamil ze względu na działanie hipotensyjne stosowany jest doustnie w chorobie nadciśnieniowej. Zastosowanie znalazł również w leczeniu tachyarytmii nadkomorowej. W trakcie leczenia mogą wystąpić bóle głowy, zaparcia i rzadkoskurcz.

• Gallopamil wykorzystywany jest w leczeniu arytmii nadkomorowej.

• Anipamil, dzięki zdolności rozkurczania mięśni gładkich naczyń krwionośnych i obniżania ciśnienia tętniczego krwi, wykorzystywany jest w łagodnym i umiarkowanym nadciśnieniu.

Leki należące do tej grupy wiążą się jedynie z kanałami wapniowymi typu L będącymi w stanie inakytywacji. W przeciwieństwie do blokerów kanału wapniowego pozostałych grup pochodne dihydropirydyny praktycznie nie wpływają na serce.

Ich działanie ogranicza się jedynie do rozkurczania mięśni gładkich naczyń krwionośnych, przy czym szczególnie silnie wpływają na małe naczynia, zwłaszcza na małe tętniczki oporowe znajdujące się w stanie skurczu. Wpływ na duże naczynia krwionośne jest natomiast niewielki, ze względu na nieznaczną ilość kanałów wapniowych typu L. Większość leków z grupy nifedipiny nie wpływa również na naczynia mózgowe, gdyż nie przenikają one przez barierę naczyniowo-mózgową.

Wpływ rozkurczający na naczynia nerkowe jest także nieznaczny, dzięki czemu leki te nie zwiększają wydalania moczu. Niewielki wpływ na naczynia żylne sprawia z kolei, że blokery kanału wapniowego nie zmniejszają obciążenia przeciwskurczowego w sercu. Skutkiem obniżenia ciśnienia tętniczego krwi jest odruchowe pobudzenie układu współczulnego i aktywacja układu renina-angiotensyna-aldosteron. Niższe ciśnienie może również hamować przerost lewej komory serca u osób z chorobą nadciśnieniową.

Działanie leków z grupy nifedipiny obejmuje także hamowanie agregacji trombocytów i gromadzenie się lipidów w ścianie naczyń. Dzięki temu leki te zapobiegają powstawaniu zmian miażdżycowych. Ponadto hamują czynność skurczową macicy i w ten sposób zapobiegają bólom miesiączkowym i osłabiają akcję porodową. Wykorzystywane są zatem w zapobieganiu przedwczesnym porodom. Z kolei dzięki silnemu działaniu hipotensyjnemu stosowane są przede wszystkim w leczeniu choroby nadciśnieniowej. Podawane są również w niewydolności wieńcowej oraz w napadowych skurczach naczyń krwionośnych.

W trakcie leczenia inhibitorami kanałów wapniowych z grupy nifedipiny mogą wystąpić bóle głowy, zaczerwienienie skóry, uderzenia gorąca do twarzy, obrzęki kończyn dolnych, zmniejszona tolerancja glukozy oraz zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Zaburzona może być również praca serca.

• Nifedipina jest pierwszym wprowadzonym do lecznictwa lekiem będącym pochodną 1,4-dihydropirydyny. Dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego. Ze względu na krótki okres połowicznego rozpadu (2 godziny) lek stosowany jest przede wszystkim w postaci preparatów o przedłużonym działaniu. Nifedypina  jest wykorzystywana w leczeniu nadciśnienia, niewydolności wieńcowej oraz zapadowych skurczów naczyń krwionośnych.

• Lacidipina wykazuje dłuższe działanie hipotensyjne niż nifedipina oraz wywołuje mniej działań niepożądanych. Ponadto działa nieznacznie moczopędnie i zwiększa wydzielanie jonów sodowych.

• Nikardipina stosowana jest w nadciśnieniu, dusznicy bolesnej oraz chorobie Raynauda. Cechuje się większą wybiórczością w stosunku do naczyń i mniej wyrażonym wpływem na serce w porównaniu do nifedipiny.

• Nisoldipina podawana jest w stabilnej dusznicy bolesnej i chorobie nadciśnieniowej.

• Isradipina stosowana jest głównie w przypadku nadciśnienia. Najprawdopodobniej może zapobiegać rozwojowi miażdżycy bez zmiany profilu hiperlipidemii. Ze względu na właściwości lipofilowe isradipina może przenikać przez barierę naczyniowo-mózgową i wpływać na krążenie w ośrodkowym układzie nerwowym. Stosunkowo rzadko wywołuje działania niepożądane.

• Felodipina wykorzystywana jest w leczeniu nadciśnienia o umiarkowanym i niekiedy ciężkim przebiegu. Lek dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, a jego działanie utrzymuje się przez ok. 24 godziny.

• Nimodipina jest lekiem silnie lipofilnym, dzięki czemu wykazuje zdolność przenikania do ośrodkowego układu nerwowego. W ten sposób może rozszerzać naczynia mózgowe i wywoływać działanie ośrodkowe (przeciwdrgawkowe), blokując kanały wapniowe typu L w neuronach. Z tego względu nimodipina wykorzystywana jest głównie w zaburzeniach krążenia mózgowego spowodowanych wylewem podpajęczynówkowym. Działanie hipotensyjne, choć silne, jest krótkotrwałe. Dlatego też, lek nie jest stosowany w leczeniu choroby nadciśnieniowej.

• Nitrendipina podobnie jak nimodipina może przenikać przez barierę krew-mózg i wywoływać działanie ośrodkowe i rozkurczające na naczynia mózgowe. Cechuje się długotrwałym działaniem, dzięki czemu może być podawana raz dziennie.

• Amlodipina stosowana jest przede wszystkim w ustabilizowanej dusznicy bolesnej, napadowym niedokrwieniu serca typu Prinzmetala i chorobie nadciśnieniowej. Cechuje się długim okresem półtrwania (35-50 godzin), dzięki któremu może być podawana raz dziennie. Działania niepożądane mniej nasilone niż w przypadku nifedipiny.

Leki należące do tej grupy wiążą się tylko z kanałami wapniowymi typu L, które są w stanie otwartym. Ich działanie jest pośrednie w porównanie do leków z grupy werapamilu i nifedipiny. Działają bowiem słabiej na serce od werapamilu i słabiej na naczynia od nifedipiny. Leki te znalazły zastosowanie w chorobach serca.

• Diltiazem krótkotrwale obniża ciśnienie tętnicze krwi, zwalnia czynność serca i wpływa na przewodzenie przedsionkowo-komorowe. Nie zmniejsza natomiast kurczliwości mięśnia sercowego. Diltiazem stosowany jest przede wszystkim jako lek przeciwarytmiczny. W czasie leczenia może dojść do pogorszenia kurczliwości mięśnia sercowego, zwolnienia czynności serca i upośledzenia przewodnictwa przedsionkowo-komorowego. Przeciwwskazaniem jest zatem niewydolność serca, rzadkoskurcz zatokowy, zespół chorej zatoki oraz blok przedsionkowo-komorowy. Diltiazem może również powodować zaburzenia żołądkowo-jelitowe, zaburzenia nastroju, koncentracji i snu.

KLASA B ­– leki niewybiórczo blokujące powolne kanały wapniowe

• Flunaryzyna ze względu na dobrą rozpuszczalność w lipidach może przenikać do OUN. Lek zwiększa ukrwienie niektórych obszarów naczyniowych, jednak nie wpływa znacznie na ciśnienie tętnicze krwi.

• Cynaryzyna podobnie jak flunaryzyna nie obniża istotnie ciśnienia krwi. Stosowana jest natomiast w zaburzeniach krążenia mózgowego (przenika przez barierę krew-mózg).

• Prenylamina tylko w niewielkim stopniu wpływa na ciśnienie tętnicze krwi, dlatego nie jest stosowana w chorobie nadciśnieniowej. Zwalnia natomiast czynność serca, wydłuża przewodzenie przedsionkowo-komorowe oraz hamuje aktywność układu współczulnego. W trakcie leczenia mogą wystąpić zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, senność oraz stany depresyjne.

Źródła:

Janiec W.: Farmakodynamika. Podręcznik dla studentów farmacji. PZWL, Warszawa 2008,

Kostowski W., Herman Z. S.: Farmakologia. Podstawy farmakoterapii. PZWL, Warszawa 2010.

Autor: Marta Grochowska