Farmakoterapia stwardnienia rozsianego
Stwardnienie rozsiane jest przewlekłą chorobą zapalną OUN. Na jej wystąpienie ma wpływ wiele czynników, zarówno środowiskowych, jak i genetycznych. Duży swój udział w etiologii mają wirusy, które mogą zapoczątkowywać reakcję immunologiczną o charakterze autoalergicznym.
Stwardnienie rozsiane jest niestety chorobą nieuleczalną. Stosowane leki pozwalają jednak w pewnym stopniu zapanować nad rozwojem schorzenia i jego objawami. Głównymi celami farmakoterapii jest leczenie rzutów choroby i modyfikacja jej przebiegu.
GLIKOKORTYKOSTEROIDY
Leczenie epizodu zaostrzenia zaczyna się od podawania glikokortykosteroidów, głównie prednizonu i metyloprednizolonu. Początkowo dożylnie (3-5 dni), następnie doustnie (2-3 tygodnie). Leki te wykazują działanie przeciwzapalne i immunosupresyjne.
LEKI IMMUNOMODULUJĄCE
Bardzo ważną grupą leków są immunomodulatory, które pozwalają zmniejszyć liczbę rzutów choroby i łagodzą jej przebieg. W czasie 2-letniego okresu leczenia zwalniają postęp deficytu neurologicznego średnio o 9 miesięcy. Szczególnie skuteczne są we wczesnym stadium stwardnienia rozsianego, kiedy dominują zmiany zapalno-demielinizacyjne. Terapia lekami tej grupy nie zmienia jednak długoterminowego rokowania. Do leków immunomodulujących zaliczany jest interferon β-1a, interferon β-1b oraz glatiramer.
Interferon β-1a (prep. Avonex, Rebif) jest glikoproteiną uzyskiwaną metodami inżynierii genetycznej. Wykazuje działanie przeciwwirusowe, antyproliferacyjne i immunomodulujące. Lek zwiększa wytwarzanie takich związków, jak: syntetaza 2`,5`-adenylowa, β1-mikroglobulina i neopteryna. Mechanizm ich działania nie został jednak do tej pory poznany. Lek w zależności od drogi podania stosuje się raz (podanie domięśniowe) lub trzy razy (podanie podskórne) w tygodniu. Objawy niepożądane mogące wystąpić podczas terapii interferonem β-1a to: zawroty głowy, bóle mięśni i brzucha, niedokrwistość, depresja, objawy grypopodobne. W celu złagodzenia tych ostatnich lek podaje się wieczorem po uprzednim przyjęciu paracetamolu. Wskazaniem do terapii preparatem interferonu β-1a jest postać rzutowo-remisyjna stwardnienia rozsianego.
Interferon β-1b (prep. Betaferon, Extavia) wpływa na aktywność genów odpowiedzialnych za wytwarzanie syntetazy 2`,5`-oligoadenylowej, kinazy proteinowej i 2,3-dioksygenazy. Stosowany w formie wstrzyknięć podskórnych co drugi dzień, przede wszystkim w leczeniu nawrotowej postaci stwardnienia rozsianego. Działania niepożądane takie jak przy stosowaniu interferonu β-1a.
Zobacz również:
- Leki oryginalne a odpowiedniki - czym się różnią?
- Alergia na leki znieczulenia miejscowego, Czy są potrzebne badania diagnostyczne?
- Jak bezpiecznie zażywać leki?
- Objawy lekomanii
- Leki przeciwpłytkowe mogą być podawane doustnie lub pozajelitowo
- Leki sieroce – komu są potrzebne?
- Preparaty złożone
- Jakie substancje działają odkażająco?
Glatiramer (prep. Copaxone) jest mieszaniną syntetycznych polimerów. Mechanizm jego działania nie został dokładnie poznany. Lek najprawdopodobniej może wchodzić w reakcję krzyżową z mieliną na poziomie komórkowym i humoralnym (indukuje supresorowe limfocyty T, hamuje układ MHC klasy II i limfocyty T efektorowe). Stosowany jest głównie u osób nietolerujących interferonu. Glatiramer w postaci nawrotowej ma za zadanie zmniejszać częstotliwość rzutów choroby. Najczęściej występującym działaniem niepożądanym są miejscowe reakcje skórne w miejscu wstrzyknięcia. Reakcje ogólne (np. zaczerwienienie twarzy, nudności, ból stawów, duszność, tachykardia, niepokój) mają charakter przemijający i zwykle zmniejszają się podczas kontynuacji leczenia. Preparat Glatirameru stosuje się podskórnie raz na dobę.
LEKI O WŁAŚCIWOŚCIACH CYTOSTATYCZNYCH I IMMUNOSUPRESYJNYCH
Leki tej grupy wykorzystywane są u chorych, którzy nie kwalifikują się już do leczenia immunomodulującego. Skuteczne w fazie wtórnie przewlekłej choroby z wyraźnie postępującym deficytem neurologicznym. W Polsce niezarejstrowane do leczenia stwardnienia rozsianego.
Mitoksantron (prep. Mitoxantrone) jest zaliczany do cytostatyków antracyklinowych. Lek poprzez przyłączanie się do DNA powoduje jego przerwanie i niszczy autoimmunologiczne limfocyty. Podawany dożylnie co trzy miesiące. Powoduje uszkodzenie szpiku oraz zaburzenia czynności układu pokarmowego.
Azatiopryna (prep. Azathioprine Vis, Imuran) zaliczana jest do antagonistów puryn. Mechanizm działania nie został dokładnie poznany. Działanie jest najprawdopodobniej związane z zmniejszeniem aktywności limfocytów B, redukcją syntezy IgM i IgG oraz zmniejszeniem proliferacji komórkowej.
Cyklofosfamid (prep. Endoxan) należy do leków alkilujących. Związek uszkadza układ białkokrwinkowy, powoduje wypadanie włosów, nudności, wymioty i owrzodzenia błon śluzowych.
Metotreksat (prep. Methotrexat, Methotrexate, Metotreksat Ebewe) zaliczany jest do antymetabolitów. Jako antagonista kwasu foliowego blokuje konkurencyjnie dehydrogenazę tetrahydrofolianową, zakłócając w ten sposób biosyntezę DNA i RNA oraz przebieg wielu przemian biochemicznych. Lek jest bardzo toksyczny, może m.in. uszkadzać szpik, błonę śluzową przewodu pokarmowego, powoduje zapalenie i marskość wątroby.
Kladrybina (prep. Biodribin) jest analogiem puryn hamującym aktywność reduktazy rybonukleotydowej i polimeraz DNA w komórkach proliferujących. Ponadto zaburza strukturę DNA i indukuje apoptozę komórek w fazie spoczynkowej. Podstawowym działaniem niepożądanym leku jest uszkodzenie układu krwiotwórczego.
Nowym lekiem również cechującym się właściwościami immunosupresyjnymi jest fingolimod (prep. Gilenya). W przeciwieństwie do wyżej wymienionych lek ten nie posiada właściwości przeciwnowotworowych, ale jest zarejestrowany do leczenia stwardnienia rozsianego. Związek zmniejsza zdolność limfocytów do samodzielnej migracji poprzez wpływ na czynność receptorów 1-fosforanu sfingozyny typu 1. Stosowany doustnie u pacjentów, którzy nie reagują na leczenie interferonem β oraz w przypadku stwardnienia rozsianego o ciężkim przebiegu. Lek cechuje niestety wiele działąń niepożądanych i przeciwwskazań.
PRZECIWCIAŁA MONOKLONALNE
Natalizumab (prep. Tysabri) jest rekombinowanym humanizowanym przeciwciałem molekularnym przeciwko molekule VLA-4. Lek poprzez wiązanie się z podjednostką α4 integryn α4β1 i α4β7 hamuje migrację leukocytów z krwi przez śródbłonek naczyń do miejsc zapalnych w tkance śródmiąższowej. W ten sposób natalizumab pośrednio hamuje rozwój procesów zapalnych towarzyszących demielinizacji. Lek stosuje się u chorych, którzy nie odpowiadają na terapię interferonem β. Podawany we wlewie dożylnym co 4 tygodnie. Niestety istnieje wiele przeciwwskazań do leczenia natalizumabem. Związek powoduje też wiele działań niepożądanych, z których najgroźniejszym jest ciężkie uszkodzenie wątroby i progresywna wieloogniskowa leukoencefalopatia.
Obecnie prowadzone są także badania nad wykorzystaniem w leczeniu stwardnienia rozsianego innych przeciwciał, m.in. alemtuzumabu, rituximabu i daclizumabu.
Leczenie osób ze stwardnieniem rozsianym obejmuje również terapię objawową, której celem jest zwalczenie objawów choroby i działań niepożądanych stosowanych leków. Wykorzystywane są m.in. leki zmniejszające napięcie nerwowe, ból napadowy czy drżenie.
Autor: Marta Grochowska
Źródła:
Czarnecka E., Pietrzak B.: Postępy w farmakoterapii chorób neurodegeneracyjnych (choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane, stwardnienie zanikowe boczne, demencja starcza, polekowa, poalkoholowa) [www.e-umed.pl],
Janiec W. (red.): Farmakodynamika. Podręcznik dla studentów farmacji. PZWL, Warszawa 2008.
Komentarze do: Farmakoterapia stwardnienia rozsianego (3)
Stwardnienie rozsiane - immunomodulin obniżający przeciwciała ANA
3Czy immunomodulin obniża przeciwciała ANA I i II do 1:40 w po niecałym roku? Znalazłam wiele takich wypowiedzi w internecie. Co to za lek?... pokaż całość
Chyba najlepiej będzie zapytać się o takie szczegóły lekarza, on już będzie wiedział czy immunomodulin obniża przeciwciała ANA. Dziwię się, że jeszcze tego nie zrobiłaś, w końcu kto lepiej, niż lekarz będzie znał odpowie... pokaż całość
Czasami nie rozumiem, dlaczego ludzie z takimi dużymi problemami, zamiast od razu iść do lekarza, dopytują się w sieci. Jak jeszcze byłam młodsza i czytałam w internecie, o każdej dolegliwosci, która mnie dopadła, błam ... pokaż całość