Cała prawda o szczepionkach!

Minęło ponad 200 lat od czasu kiedy brytyjski lekarz Edward Jenner opracował pierwszą szczepionkę przeciwko ospie prawdziwej. Pionierskie próby uodporniania ludzi przeciwko tej zarazie podejmowano już 1000 lat temu w Chinach, kiedy to dzieci wdychały nosem pył z roztartych ospowych strupów.

Potem było kilka kolejnych pomysłów, jednak dopiero E. Jenner odniósł prawdziwy sukces. Wykorzystał obserwacje, z których wynikało, iż osoby, które wcześniej zachorowały na ospę krów, chorobę przebiegającą zwykle łagodnie i bardzo rzadko prowadzącą do śmierci człowieka, nie zarażają się potem ospą prawdziwą. W 1796 roku sprawdził tę hipotezę na ośmioletnim chłopcu, któremu wszczepił tzw. „krowiankę”. Dziecko zachorowało, jednak kiedy po wyzdrowieniu Jenner chciał go zarazić ospą prawdziwą, okazało się, że chłopiec jest już odporny na tę chorobę.

Szczepionka przeciw ospie prawdziwej była pierwszą ze stosowanych na szeroką skalę. Dzięki masowym szczepieniom udało się całkowicie wyeliminować tę chorobę. W 1980 roku WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) uznała ospę prawdziwą za chorobę całkowicie wyeradykowaną. Ostatnie istniejące na ziemi wirusy ospy prawdziwej są przechowywane już tylko dla celów naukowych, w pilnie strzeżonych laboratoriach.

Blisko sto lat po E. Jennerze, Ludwik Pasteur wynalazł szczepionkę przeciw wściekliźnie. Z czasem zaczęło się pojawiać coraz więcej szczepionek. Ostatnie 20 – 30 lat przyniosło najwięcej odkryć w tej dziedzinie. Świat zyskał potężną broń w walce o życie. Dziś już wiadomo, że opracowanie szczepionek to jedno z największych osiągnięć ludzkości i najskuteczniejsza metoda walki z najbardziej rozpowszechnionymi chorobami zakaźnymi.

Według Światowej Organizacji Zdrowia: „Szczepionka jest sprawdzonym narzędziem do kontrolowania i eliminowania zagrażających życiu chorób zakaźnych i szacuje się, że dzięki nim można dziś zapobiec od 2 do 3 milionom zgonów rocznie. Jest to jedna z najbardziej opłacalnych inwestycji zdrowotnych, sprawdzonych strategii.”

Zobacz również:

Jednak tak jak dwieście lat temu nie brakowało krytyków nowej metody i z ambon mówiono o szczepionkach jako o „narzędziu szatana”, tak i dziś słychać głosy krytyczne podważające ich skuteczność i bezpieczeństwo.

Czym jest szczepionka?

Człowiek rodzi się wyposażony w naturalny system odpornościowy do zwalczania infekcji bakteryjnych i wirusowych. Gdy ich antygeny dostają się do organizmu, układ immunologiczny wytwarza przeciwciała do walki z nimi. Nasz układ odpornościowy może „zapamiętać” antygeny i bronić się przed nimi w przyszłości. Ten mechanizm wykorzystują właśnie szczepionki.

Szczepionki zawierają antygeny lub części antygenów, które nie są wystarczająco silne, aby wywołać chorobę, ale stymulują nasz układ odpornościowy do immunizacji przeciwko danej chorobie – organizm uodparnia się na zakażenie konkretnym (jednym lub kilkoma) drobnoustrojem chorobotwórczym.

Głównym składnikiem szczepionki jest substancja czynna, w skład której wchodzą jeden lub kilka antygenów.
Antygen zawarty w szczepionce może mieć różną formę, np.:

• żywych drobnoustrojów,
• zabitych drobnoustrojów,
• oczyszczonych fragmentów komórek drobnoustrojów,
• produktów metabolizmu bakterii,
• antygenów rekombinowanych, otrzymanych metodami inżynierii genetycznej.

Dodatkowo w skład szczepionki mogą wchodzić: substancje pomocnicze, zapewniające stabilność preparatu, środki konserwujące, chroniące szczepionkę przed zanieczyszczeniem drobnoustrojami, substancje wzmacniające i przyspieszające odpowiedź immunologiczną, śladowe ilości substancji stosowanych w trakcie procesu wytwarzania szczepionki itp.

Szczepionki mogą być:

- monowalentne – zawierające jeden gatunek drobnoustroju lub antygeny drobnoustroju jednego rodzaju, chronią tylko przed jedną chorobą (np. szczepionka przeciw tężcowi),
- poliwalentne – zawierające kilka podtypów tego samego drobnoustroju, chroniące także przed jedną chorobą (np. szczepionka przeciw grypie),
- skojarzone – uodparniają przed kilkoma chorobami (np. DTP – skojarzona szczepionka przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi, szczepionka 6-składnikowa przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, polio, Hib i WZW B, skojarzona szczepionka przeciw odrze, śwince i różyczce).

Wprowadzony do organizmu antygen ze szczepionki pobudza komórki układu odpornościowego do produkcji swoistych przeciwciał, podobnie jak się to dzieje, gdy poza wszelką kontrolą zaatakuje nas drobnoustrój chorobotwórczy. Powstają także komórki pamięci immunologicznej, dzięki której efekt szczepienia może trwać dłużej i kolejny kontakt z antygenem od razu wywoła odpowiedź układu odpornościowego – przeciwciała uniemożliwią rozwój choroby.