Choroby powstające na skutek złego odżywienia

Racjonalne odżywianie jest jednym z podstawowych czynników wpływających na prawidłowy rozwój człowieka i utrzymanie przez niego dobrego stanu zdrowia.

Na sposób odżywiania wpływ mają następujące czynniki:

• socjalno - ekonomiczne,
• społeczno - demograficzne – miejsce zamieszkania, jakość produktów oraz sposób przyrządzania posiłków, preferencje w zakresie odżywiania – o których decyduje stan wiedzy konsumenta, zwyczaje, nawyki żywieniowe, poziom wykształcenia, wiek oraz płeć,
• psychologiczne – tryb życia oraz stres, które mogą prowadzić do niekontrolowanej i nadmiernej konsumpcji, a w konsekwencji być przyczyną wielu niebezpiecznych chorób środowiskowych.

Nadkonsumpcja żywności

Problem ten występuje w Polsce coraz częściej. W następstwie wadliwego żywienia i nadkonsumpcji żywności rośnie odsetek osób z nadmierną masą ciała i otyłością. Wzrasta również częstotliwość występowania przewlekłych chorób niezakaźnych (tzw. cywilizacyjnych) takich jak: miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu II, próchnica, osteoporoza, choroby przewodu pokarmowego oraz niektóre nowotwory.

Otyłość

Obok chorób nowotworowych otyłość jest jednym z ważniejszych problemów zdrowotnych. Jest ona bowiem nie tylko czynnikiem ryzyka cukrzycy typu II, chorób układu krążenia, układu kostno – stawowego, chorób wątroby i dróg żółciowych ale także w dużym stopniu utrudnia ich leczenie. Otyłość zwiększa też ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe. Wraz ze wzrostem dobrobytu i postępu cywilizacyjnego zwiększa się także częstość występowania tej choroby.

Najczęstszymi przyczynami występowania nadwagi i otyłości są: złe nawyki żywieniowe, niska aktywność fizyczna jak również uwarunkowania genetyczne. Jest to choroba, którą cechuje tendencja do występowania rodzinnego, gdyż sposób odżywiania i tryb życia rodziców kształtuje podobne zachowania u dzieci.

W ostatnich latach następuje wzrost otyłości w młodym pokoleniu. Najczęściej u dzieci pochodzących z rodzin o niskim standardzie ekonomicznym, które spożywają tańsze produkty bogate w węglowodany i tłuszcze. Zbyt duża podaż energii z pożywieniem prowadzi do nadwagi i otyłości u dzieci oraz pozostawia ślad w postaci zwiększonej ilości adipocytów (komórek syntetyzujących i magazynujących tłuszcze proste - trójglicerydy), których ilość pozostaje przez całe życie i nie zmienia się nawet podczas kuracji odchudzającej.

Nie tylko ilość nadmiernej tkanki tłuszczowej, ale i jej rozmieszczenie w organizmie ma znaczenie. Najbardziej niebezpieczna dla zdrowia jest tkanka zgromadzona w jamie brzusznej – otyłość brzuszna tzw. androidalna.

Choroby układu krążenia

Najczęściej choroby układu krążenia wywołane są przez niewłaściwy styl życia i nieodpowiednią dietę oraz spożycie żywności w ilości przewyższającej zapotrzebowanie energetyczne organizmu. Następstwem takich zachowań są poważne schorzenia układu krążenia, takie jak  miażdżyca tętnic - czyli choroba niedokrwienna serca (ChNS) czy nadciśnienie tętnicze.

Miażdżyca może mieć swoje początki już w dzieciństwie, a objawy często przez wiele lat są utajone. Dlatego tak ważne jest, aby kształtować właściwe nawyki żywieniowe od najmłodszych lat. Bezpośrednim czynnikiem żywieniowym odpowiedzialnym za rozwój miażdżycy tętnic jest nadmierne spożycie tłuszczów nasyconych oraz nadmierne spożycie produktów bogatocholesterolowych (zwiększa ryzyko hipercholesterolemii i ChNS). Naukowcy wykazali, że istnieje ścisła korelacja między chorobą niedokrwienną serca a otyłością, nadciśnieniem tętniczym, dyslipidemią, zaburzeniami tolerancji glukozy oraz nadkrzpliwością. Zasadnicze znaczenie w profilaktyce i leczeniu chorób układu krążenia mają czynniki żywieniowe m. in. witaminy antyoksydacyjne ( wit. C, E, β – karoten) oraz flawonoidy.

Cukrzyca typu II

Niebezpiecznym następstwem nadwagi i otyłości jest cukrzyca typu II (tzw. insulinoniezależna). Jest ona chorobą przewlekłą w której występuje metaboliczne zmniejszenie zdolności organizmu do odpowiedniego użytkowania glukozy, która pochodzi z pożywienia, węglowodanów, ustrojowych zasobów glikogenu oraz białek pokarmowych i ustrojowych. W wielu badaniach naukowych udowodniono, że choroba ta jest ściśle powiązana z ryzykiem powstania choroby wieńcowej, chorób nerek oraz wzroku. Cukrzyca typu II pojawia się najczęściej w dojrzałym wieku. Profilaktyka w cukrzycy obejmuje głównie zapobieganie otyłości poprzez stosowanie zasad racjonalnego odżywiania. Leczenie cukrzycy obok stosowania diety obejmuje przyjmowanie leków.

Osteoporoza

Główną przyczyną powstawania osteoporozy są: czynniki genetyczne, czynniki środowiskowe, aktywność fizyczna oraz prawidłowo zbilansowana dieta – głównie związana z odpowiednią podażą wapnia i witaminy D. Szczytowa masa kostna jest osiągana w 25 r. ż., natomiast 90% tej wartości organizm deponuje w okresie wzrostu, aż do momentu zamknięcia nasad kostnych około 20 r. ż. Niedostateczna podaż wapnia w diecie dzieci prowadzi do osteopenii, a następnie do przedwczesnej osteoporozy i złamań kości.

Choroby nowotworowe

Dieta ma bardzo istotny wpływ na występowanie chorób nowotworowych i umieralność pacjentów. Ważny jest skład diety, jej kaloryczność, źródło pochodzenia, sposób obróbki technologicznej, przechowywanie żywności oraz zanieczyszczenia. Z powodu niewłaściwego odżywiania na choroby nowotworowe głównie narażone są: żołądek, przełyk, jelito grube, odbytnica, wątroba i pęcherz moczowy. Dieta obfitująca w produkty roślinne, a w szczególności zielone i żółte warzywa oraz owoce cytrusowe, może zdecydowanie zmniejszyć występowanie raka jelita grubego, przełyku i żołądka. Duże znaczenie w diecie antynowotworowej odgrywa niska podaż tłuszczów nasyconych, duża ilość błonnika pokarmowego, witamin C i E oraz karotenoidów i flawonoidów, a także składników mineralnych.

W związku z powyższym dużego znaczenia nabiera tutaj powiedzenie ,, Jesteś Tym co Jesz!”

Autor: Renata Serwońska

dietetyk, Kraków