Powikłania cukrzycowe
Cukrzyca jest chorobą metaboliczną znaną już od starożytności. Jej istota polega na bezwzględnym lub względnym niedoborze insuliny, co prowadzi do zaburzeń metabolizmu węglowodanów, białek i lipidów. Ze względu na wieloletni przebieg cukrzyca prowadzi zwykle do rozwoju wielu powikłań. Ich wystąpienie zależy oczywiście w bardzo dużym stopniu od kontroli choroby (właściwego leczenia). Ogromną rolę odgrywa również wczesne wykrycie cukrzycy. Jednak u większości chorych dochodzi do rozwinięcia przewlekłych lub ostrych powikłań cukrzycowych.
OSTRE POWIKŁANIA CUKRZYCY
Do ostrych powikłań cukrzycowych zalicza się śpiączkę hipoglikemiczną oraz śpiączki hiperglikemiczne (cukrzycowe) – mleczanową, kwasiczą i osmotyczną.
Mianem hipoglikemii określa się stan, w którym stężenie glukozy we krwi spada poniżej 55 mg/ml. Jest ona istotnym powikłaniem leczenia cukrzycy, które może zagrażać życiu. Szczególnie niebezpieczna jest w przypadku osób z wieloletnią cukrzycą, bowiem znosi ona objawy wczesnego ostrzegania o niedocukrzeniu. Charakterystyczna dla wczesnego okresu choroby jest hipoglikemia reaktywna, inaczej poposiłkowa. Do hipoglikemii egzogennej może z kolei dojść w momencie przedawkowania insuliny lub pochodnych sulfonylomocznika, a także na skutek interakcji leków przeciwcukrzycowych z innymi lekami. Znaczny spadek poziomu glukozy we krwi objawia się nasilonym uczuciem głodu, drżeniem kończyn, pobudzeniem i zlewnymi potami. Następnie pojawia się splątanie, drgawki i utrata przytomności (śpiączka hipoglikemiczna).
Śpiączka ketonowa może mieć miejsce u chorych na cukrzycę typu 1. Jej wystąpienie jest konsekwencją spalania tłuszczów i powstawania w wyniku tego procesu ciał ketonowych. Kwasica ketonowa objawia się brakiem apetytu, wzmożonym pragnieniem, poliurią, zapachem acetonu z ust i występowaniem oddechu Kussamaula. Nieleczona prowadzi ostatecznie do utraty przytomności i śpiączki. Przyczyną cukrzycowej kwasicy ketonowej jest iedostateczna (lub brak) podaż insuliny egzogennej, albo zwiększone zapotrzebowanie na insulinę, np. w trakcie ciąży, przy nostrym zawale serca czy zakażeniu bakteryjnym.
Kilkakrotnie rzadszym powikłaniem od kwasicy ketonowej jest nieketonowa hiperglikemia hiperosmolalna prowadząca do śpiączki hiperosmolalnej. Może ona wystąpić zarówno u chorych na cukrzycę typu 1, jak i typu 2. Najczęściej jednak powikłanie to dotyczy osób starszych z cukrzycą typu 2. Szczególnie narażeni są także chorzy z przewlekłą niewydolnością nerek, chorobami psychicznymi i objawami zakażenia. Do jej rozwoju dochodzi zwykle na skutek odwodnienia spowodowanego biegunką, upałem czy gorączką i znacznego wzrostu poziomu glukozy we krwi. Przyczyną może być również wypicie dużych ilości alkoholu lub stosowanie niektórych diuretyków. Śpiączka hiperosmotyczna może być również następstwem udaru mózgu lub zawału serca.
Zobacz również:
Osobom chorującym na cukrzycę typu 2 grozi także ryzyko wystąpienia śpiączki mleczanowej. Nadmierna produkcja mleczanów jest konsekwencją niedoboru insuliny, która prowadzi do zahamowania oksydacyjnej dekarboksylacji pirogronianu. Do rozwoju śpiączki mleczanowej może dojść na skutek dużego wysiłku fizycznego, u chorych z powikłaniami naczyniowymi i hipoksją lub jako powikłanie leczenia pochodnymi biguanidu.
PRZEWLEKŁE POWIKŁANIA CUKRZYCY
Jako przewlekłe powikłania cukrzycowe mogą rozwinąć się swoiste zmiany w małych naczyniach (mikroangiopatia), nerwach obwodowych i autonomicznych (neuropatia) oraz nasilona miażdżyca tętniczek i tętnic (makroangiopatia).
Uszkodzenia małych naczyń objawiają się jako retinopatia i nefropatia. Retinopatia cukrzycowa często prowadzi do częściowej lub całkowitej utraty wzroku. Występuje u co trzeciej osoby ze świeżo wykrytą cukrzycą. Pojawia się niemal u wszystkich chorych z wieloletnią cukrzycą typu 1 i u ponad 60% chorych z wieloletnią cukrzycą typu 2. Nefropatia jest nieco rzadszym powikłaniem. Występuje u ok. 40% chorych na cukrzycę typu 1 i ok. 20% osób z cukrzycą typu 2. Początkowo objawia się jedynie przerostem nerki, jednak ostatecznie może dojść nawet do niewydolności tego narządu. Poza dobrą kontrolą glikemii w celu zapobiegnięcia nefropatii zalecane jest stosowanie leków hipotensyjnych – inhibitorów konwertazy angiotensyny, blokerów kanału wapniowego i blokerów receptora angiotensyny II.
Neuropatia cukrzycowa jest przyczyną silnych dolegliwości, które znacząco pogarszają jakość życia chorego. Może mieć postać obwodowej polineuropatii czuciowo-ruchowej (występuje najczęściej, dotyczy głównie dystalnych części kończyn), neuropatii cukrzycowej o określonej lokalizacji lub neuropatii autonomicznej. W przypadku cukrzycy typu 1 neuropatia jest spowodowana zaburzeniami metabolicznymi i cofa się zwykle po ich wyrównaniu. Jednak w cukrzycy typu 2, gdzie mechanizm neuropatii ma charakter metaboliczny i naczyniowy, jest ona trudno odwracalna.
Klinicznym wykładnikiem makroangiopatii jest choroba niedokrwienna serca, udar mózgu i choroba tętnic obwodowych. Zmiany miażdżycowe w przebiegu cukrzycy zwykle zajmują średnie naczynia przedramion i podudzi (stwardnienia typu Mönckeberga). Następstwem makroangiopatii może być też wspomniana choroba niedokrwienna serca, która często prowadzi do zawału lub przewlekłej niewydolności mięśnia sercowego. Zatory mózgowe są z kolei wynikiem cukrzycowych zmian naczyniowych w obrębie naczyń dogłowowych. Uszkodzenie dużych naczyń krwionośnych może być również przyczyną niedokrwienia jelit, zwężenia tętnic nerkowych i nadciśnienia tętniczego. Zmiany naczyniowe są bardzo poważnym powikłaniem, bowiem aż 2/3 chorych na cukrzycę umiera właśnie z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego. Najczęstszą przyczyną zgonów cukrzyków jest choroba niedokrwienna serca.
Bardzo częstym powikłaniem cukrzycy jest tzw. „stopa cukrzycowa”. Rozwija się ona na skutek zaburzenia krążenia, cukrzycowych uszkodzeń nerwów i infekcji. Objawia się osłabieniem czucia w stopie i mrowieniem. Z czasem dochodzi do deformacji stopy (uszkodzenia kości i mięśni) i paznokci, tworzą się modzele, owrzodzenia, rany trudno się goją. Jeśli zmiany nie reagują na leczenie dochodzi ostatecznie do marwicy i konieczności amputacji stopy.
Autor: Marta Grochowska
Komentarze do: Powikłania cukrzycowe