Czy można zapobiec stresowi pourazowemu, zanim spotka nas przykre zdarzenie losowe?

Na Uniwersytecie w Tel Avivie (Izrael), naukowcy badają indywidualną podatność na stres pourazowy, wykorzystując technologie obrazowania mózgu. Trudno zaprzeczyć, że traumatyczne wydarzenia (np. wypadek samochodowy) wywołują w nas zawsze intensywne reakcje emocjonalne.

Prawdziwy problem pojawia się wtedy, gdy negatywne emocje utrzymują się jeszcze długo po traumatycznym doświadczeniu i w skutek tego przeradzają się w zespół stresu pourazowego PTSD (ang. Post-Traumatic Stress Disorder) – zaburzenie mogące poczynić groźne spustoszenia w naszej psychice.

Czy wytworzeniu zespołu stresu pourazowego można w jakiś sposób zapobiegać? Lekarzom trudno jest ustalić zbiór skutecznych działań prewencyjnych, gdyż nie wiadomo dokładnie, kto jest mniej, a kto bardziej podatny na uruchomienie mechanizmu PTSD.

Aby nakreślić portret psychologiczny osób potencjalnie najbardziej narażonych na stres pourazowy, pracownicy naukowi Uniwersytetu w Tel Avivie: prof. Talma Hendler wykładająca w Szkole Nauk Psychologicznych TAU, w Szkole Neuronauki Sagol TAU i na Wydziale Medycyny Sackler, oraz prof. Nathan Intrator wykładający w Szkole Nauk Komputerowych Blavatnik i w Szkole Neuronauki Sagol TAU, rozpoczęli pracę nad innowacyjnym projektem badawczym.

Ich badania wykorzystują technikę elektroencefalografii (EEG) i rezonansu magnetycznego (fMRI). Za pomocą tych diagnostycznych narzędzi, naukowcy postanowili zbadać te obszary mózgu, które regulują reakcje na bodźce stresowe, a następnie zdefiniować zaobserwowane w działaniu mózgu symptomy, które mogą zwiastować wystąpienie patologicznego stanu PTSD. 

Jest to nowatorskie podejście do badania zachowań mózgu, które może bardzo wspomóc w zidentyfikowaniu cech i uwarunkowań psychologicznych osób podatnych na syndrom PTSD.

Im wcześniej zespół stresu pourazowego będzie zdiagnozowany, tym szybciej i skuteczniej będzie można go leczyć. Wyniki badań w Tel Avivie mogłyby być z pożytkiem wykorzystywane w monitorowaniu i kontrolowaniu psychiki osób narażonych na wysokie ryzyko wystąpienia PTSD, np. wśród żołnierzy w jednostkach bojowych.

Diagnostyka i leczenie zaburzeń psychicznych zależy od zrozumienia, jak mózg koduje i reguluje emocje. Niektóre interakcje działań w emocjonalnych i poznawczych obszarach mózgu mogą lepiej wskazywać indywidualną podatność na zaburzenie niż działanie poszczególnych obszarów mózgu – zauważa prof. Talma Hendler.

Aby móc zaobserwować u badanych osób interakcje pomiędzy różnymi obszarami mózgu, naukowcy poddali uczestników projektu dwóm różnym zabiegom diagnostycznym: monitoringowi przy użyciu elektroencefalografu, który rejestruje aktywność elektryczną wzdłuż głowy, oraz badaniu z użyciem rezonansu magnetycznego, który mierzy zmiany w dotlenieniu krwi w mózgu.

Interakcje między emocjonalną a kognitywną strefą mózgu były rejestrowane w tym samym czasie, kiedy uczestników poddawano seriom sztucznych stymulacji mających wywołać u nich stres i towarzyszące mu emocje, jak np. groza czy smutek. Korzystając z obliczeń algorytmicznych, naukowcom udało się zidentyfikować rodzaj aktywności mózgu powstający w momencie stresu i silnych emocji.

Naukowcy mają nadzieję, że dzięki tym badaniom będzie można właściwie i trafnie odczytywać stany emocjonalne powstające w głębi ludzkiego mózgu. Chociaż obecnie badania wykonywane są przy użyciu dwóch narzędzi diagnostycznych (EEG i fMRI), prof. Nathan Intrator zapowiada, że w dalszym etapie rozwoju badań prawdopodobnie będzie można odczytywać wiarygodne wyniki za pomocą samego elektroencefalografu.

Docelowo, naukowcy chcą opracować przenośne urządzenie monitorujące mózg, które pozwoli na wykrywanie symptomów i charakterystycznych zmian w mózgu u osób przechodzących traumę i przejawiających tendencję do PTSD.

Zespół badaczy pracuje jednocześnie nad możliwością zastosowania tej technologii w diagnostyce innych zaburzeń psychicznych, takich jak schizofrenia, depresja czy ADD (zaburzenie deficytu uwagi).

Projekty naukowe, o których tu mowa, są częścią nowo powstałej formacji Izrael Brain Technology (IBT), zapoczątkowanej z inicjatywy prezydenta Izraela Shimona Peresa oraz administrowanej pod okiem przedsiębiorcy Rafiego Gidrona. IBT wykorzystuje technologie i osiągnięcia naukowe izraelskich uniwersytetów, aby wspomóc Izrael w dążeniu do zdobycia wiodącej pozycji w dziedzinie neuronauki.