Dlaczego dzieci kłamią? Przyczyny kłamstwa u dziecka

Niemal każdemu dziecku zdarzy się od czasu do czasu minąć z prawdą lub podkoloryzować rzeczywistość. Kłamstwa nie są obce zarówno najmłodszym maluchom w wieku przedszkolnym, jak i tym uczęszczającym do szkoły oraz nastolatkom. Dlaczego nasze dzieci kłamią?

Kłamstwo u najmłodszych dzieci - przyczyny

U źródeł takiego zachowania dziecka może leżeć wiele różnorodnych czynników, ale pocieszeniem dla rodziców powinien być fakt, że w pewnych sytuacjach mijanie się z prawdą może być uzasadnione.

Takim przypadkiem jest kłamanie przez najmłodsze dzieci, zazwyczaj w wieku przedszkolnym, których wyobraźnia nie zna granic i są w stanie na zawołanie stworzyć historię, godną filmu science fiction. Jest to tzw. kłamstwo pozorne, które nie wynika z intencji dziecka, aby mówić nieprawdę, ale z jego bujnej, dziecięcej fantazji. W tym wypadku nie ma powodów do niepokoju, ponieważ z takiego magicznego myślenia, nasza pociecha musi po prostu wyrosnąć.

U maluchów zdarza się także, że pytane o jakąś rzecz, której nie pamiętają, odpowiadają cokolwiek, aby zadowolić osobę zadającą pytanie. Mogą także zniekształcić prawdę poprzez dziecięcą interpretację rzeczywistych sytuacji, które rozumieją na swój, inny niż u dorosłych, sposób.

Dzieci w wieku szkolnym - przyczyny kłamstwa

U nieco starszych dzieci kłamstwo może już być wykorzystane jako środek do osiągnięcia konkretnego celu. Najczęściej jest to uniknięcie kary za złe zachowanie lub uchylenie się od odpowiedzialności, którą nałożyłoby na nie powiedzenie prawdy. To dlatego dziecko, zamiast przyznać się do tego, że dostało jedynkę i narazić się na gniew rodziców, woli przemilczeć sprawę lub skłamać, że uzyskało lepszą ocenę. Dodatkowym czynnikiem, który motywuje do mówienia nieprawdy, jest w takich sytuacjach wystrzeganie się okazji do odczuwania wstydu za własne postępowanie.

Kłamstwa mogą także być okazją do testowania pewnych granic w kontaktach z opiekunami i szukania odpowiedzi na pytanie: „Na jak wiele mogę sobie pozwolić?”. W tym przypadku niezwykle ważna jest reakcja rodziców, która powinna uświadomić młodszemu członkowi rodziny, że takie naginanie autorytetów niesie za sobą negatywne konsekwencje. W przeciwnym wypadku, kłamstwo stanie się narzędziem do wywierania wpływu i jeżeli chociaż raz mijanie się z prawdą, pozwoli dziecku postawić na swoim, to z pewnością spróbuje takiej sztuczki ponownie.

Bardzo często, dziecko, które wcześniej nie miało problemów z prawdomównością, zaczyna oszukiwać po rozpoczęciu nauki w szkole. Tutaj kluczowa może być chęć przypodobania się rówieśnikom i zdobycia odpowiedniej pozycji w szkolnej społeczności. Uczniowie licytują się coraz to ciekawszymi historiami i doświadczeniami, a ponieważ każdy z nich chce zwrócić na siebie uwagę, niejednokrotnie są to opowieści, które z prawdą mają niewiele wspólnego.

Kłamstwo u nastolatka

Nastolatki często kłamią dlatego, że  jest to dla nich wspaniały sposób na manipulowanie rodzicami i innymi osobami z bliskiego otoczenia. Unikają w ten sposób odpowiedzialności za złe zachowanie lub osiągają cele, które nie byłyby w ich zasięgu gdyby prawda wyszła na jaw.

Nie należy też zapominać, że jest to bardzo burzliwy wiek, którego naturalnym elementem jest przeżywanie buntu i chęć postawienia na swoim. Nastolatek często przeżywa kryzys autorytetów i bardziej niż opinia rodzica, liczą się dla niego słowa ulubionej gwiazdy rocka. Jest to stan pośredni pomiędzy byciem dzieckiem, a dorosłym, a buzujące hormony często skłaniają do robienia rodzicom „na przekór”, na przykład przez nie mówienie im całej prawdy, co daje poczucie pozornej niezależności i samodzielności.

Co mogą zrobić rodzice, kiedy dziecko kłamie?

Przede wszystkim ważny jest tutaj proces wychowania dziecka w poczuciu bezpieczeństwa i przekonaniu, że nawet najgorsza prawda jest dla rodziców lepsza niż kłamstwo. Już kilkuletni maluch powinien wiedzieć, że bez względu na to co powie, otrzyma od najbliższych zrozumienie i pomoc. Oczywiście nie należy chwalić dziecka za złe zachowanie, ale podkreślać, że cieszymy się, iż mimo wszystko miało odwagę się do niego przyznać. Równocześnie należy pokazywać, że nie akceptujemy mówienia nieprawdy i konsekwentnie stosować kary za złamanie tej zasady, ważne jednak, aby nie były one surowsze niż wymaga tego sytuacja.

Należy także rozmawiać z dzieckiem, ponieważ przyczyną jego oszustwa mogą być problemy, z którymi sobie nie radzi lub takie, do których wstydzi się przyznać. Wtedy ważne jest dociekanie prawdy i budowanie zaufania w kontaktach z pociechą. W przypadku nastolatków rozmowa jest równie ważna, jednak trzeba pogodzić się z myślą, że w tym wieku posiadanie sekretów i chęć do zachowania pewnej intymności są naturalne.

Kłamstwo u dziecka może mieć bardzo wiele przyczyn i w zależności od jego wieku i okoliczności, wymaga różnych reakcji ze strony rodziców. Zawsze jednak najlepszym środkiem zapobiegawczym, który pomoże w sytuacjach, kiedy dziecko mija się z prawdą, jest budowanie z nim odpowiedniego kontaktu i zaufania od najmłodszych lat. Kluczowe jest tutaj wychowanie go w poszanowaniu do prawdy i dawanie dobrego przykładu, ponieważ szukając źródła problemu, należy w pierwszej kolejności zastanowić się, czy nasza pociecha nie nauczyła się takiego zachowania od nas.

Autor: Natalia Kocoń