Szczepionka przeciw grypie chroniąca do końca życia?

Niemieccy naukowcy opracowują obecnie szczepionkę nowego typu, która chroniłaby przed wszystkimi szczepami grypy na wiele lat, a nawet do końca życia. Proponują bezpośredni wykorzystanie antygenów, a to odnosi się szczególnie do grupy wirusów RNA...

Ta sama historia powtarza się rokrocznie: wszyscy (a już priorytetowo osoby z grupy wysokiego ryzyka) powinni poddać się profilaktycznemu szczepieniu przeciwko grypie sezonowej. Czy moglibyśmy tego uniknąć, poddając się szczepieniom już w okresie dzieciństwa?

To projekt niemieckich naukowców z Instytutu Friedrich-Loeffler, którzy aktualnie pracują nad szczepionką przeciwko nowym szczepom grypy.

Zwykle pacjentów uodparnia się wstrzykując dwa rodzaje białka: hemaglutyninę (H) i neuraminidazę (N), stosowane do identyfikacji szczepów wirusa, np. H5N1, H1N1. Antygeny te występują w naturalny sposób na powierzchni wirusa, ich wykorzystanie więc stymuluje odpowiedź immunologiczną organizmu, który zaczyna produkcję odpowiednich przeciwciał.

Choć Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) udaje się, ze sporym wyprzedzeniem, przewidzieć czy dany szczep grypy będzie krążyć w następnym roku, to potrzeba aż 6 miesięcy produkcji kurzych jaj, by liczba zapasów szczepionki była wystarczająca. Błędne oszacowanie WHO byłoby więc dość szkodliwe dla firm farmaceutycznych.

Ostatnio, nowa potwierdzona metoda, oparta na kulturze komórek zwierzęcych, skróciła czas produkcji szczepionki do 10 tygodni.

Od matrycowego RNA do stymulowania odporności

Okazuje się, że można zrobić znacznie więcej. W Nature Biotechnology, niemieccy naukowcy idą tropem szczepionki opartej na mRNA. Jej struktura bezpośrednio polega na kwasie DNA i białkach.

Tak więc, zamiast wstrzykiwania hemaglutyniny i neuraminidazy, autorzy badań zaszczepiają matrycowy RNA, który po jednorazowym przejściu przez aparaturę komórkową osiąga postać tych dwóch antygenów. Układ odpornościowy będzie reagować na obce białka i uzbroi się na ewentualność jakiegokolwiek zagrożenia.

Korzyści są liczne: zamiast stymulować naturalną odpowiedź immunologiczną opartą na przeciwciałach, szczepionka uaktywnia się w szerszym spektrum, czyli w odporności adaptacyjnej wyzwalającej działanie limfocytów i innych mediatorów komórkowych. W ten sposób, ochrona jest szybsza i trwalsza.

Z drugiej strony, okres produkcji ograniczony jest od 6 do 8 tygodni, czyli krótszy niż obecnie stosowane metody. Pozostawia to więcej czasu na reakcję w niespodziewanych okolicznościach.

Ostatecznie, produkt przedstawia się w postaci liofilizowanego proszku, który nie wymaga magazynowania w lodówce, tak jak wiele szczepionek.

Takie zapobiegawcze leczenie miało jednak dotychczas zasadniczą wadę - poprzednie badania wykazywały, że RNA po wstrzyknięciu do krwiobiegu ulega raptownej degradacji.

Firma farmaceutyczna CureVac, wydawać by się mogło, znalazła w końcu rozwiązanie. Jak stwierdzono w eksperymentach, w połączeniu z białkiem o nazwie protamina mRNA, zainfekowany organizm był skutecznie chroniony, więc tego typu konfiguracja może faktycznie osiągnąć zamierzony cel.

Proces ten jest obecnie w fazie badań klinicznych, a wspomniana firma jest w trakcie opracowywania szczepionki zwalczającej raka płuc i raka prostaty.

Pewnego dnia, szczepienia przeciw grypie będą obowiązkowe?

Prewencyjne leczenie przeciwko grypie zostało przetestowane na zwierzętach. Myszy, fretki i świnki bardzo szybko ujawniły silną odporność na sezonowe szczepy, jak również przeciwko wirusowi ptasiej grypy H5N1, niezależnie od wieku badanego osobnika.

Następny etap polegałby na ocenie skuteczności działania u ludzi.

Ostatecznym pomysłem jest szczepienie dzieci przeciwko różnym szczepom grypy, w oczekiwaniu, aż wreszcie laboratoria opracują uniwersalną szczepionkę przeciwko grypie. Wiemy, że wirusy podlegają wielu mutacjom, ale polityka zapobiegania zakażeniom znacznie zmniejsza wagę epidemii, które dziesiątkują co roku ludzką populację na całym świecie.