Zakłucia igłami wśród personelu medycznego – problem zdrowotny, ekonomiczny i społeczny!

Corocznie w europejskich szpitalach dochodzi do ponad 1 miliona zakłuć igłami i innymi ostrymi narzędziami wśród pracowników opieki medycznej1. Ponoszą oni ogromne ryzyko zakażenia się ponad 30 potencjalnie niebezpiecznymi patogenami m.in. WZW B i C oraz HIV.

W polskiej służbie zdrowia ten problem jest bagatelizowany. Brakuje jednolitego modelu zapobiegania zranieniom w sektorze opieki zdrowotnej i postępowania po kontakcie pracownika z materiałem zakaźnym. Tymczasem rada ekspertów Ogólnopolskiego Kongresu Ekspozycji Zawodowej z prof. dr. hab. Andrzejem Gładyszem na czele podkreśla, że brak odpowiednich procedur generuje wysokie koszty społeczne i finansowe.

Wszystkie procedury medyczne mogą być źródłem ekspozycji zawodowej na materiał zakaźny. Aż 75 proc. zranień powstaje podczas czynności związanych z opieką nad pacjentem, 78 proc. przypadkowo zakłutych osób nikomu tego nie zgłasza. Pomimo znacznych różnic pomiędzy danymi statystycznymi poszczególnych państw, szacuje się, że corocznie na 100 łóżek szpitalnych przypada od 12 do 30 zakłuć.

W Polsce brakuje ujednoliconego modelu postępowania poekspozycyjnego. Obecnie istniejące przepisy nie w pełni zabezpieczają personel medyczny przed zakażeniem zawodowym. Pracownicy opieki zdrowotnej i ich rodziny mogą cierpieć przez wiele miesięcy w oczekiwaniu na informację, czy ulegli potencjalnie śmiertelnemu zakażeniu. Dodatkowo, wielu z nich musi w tym czasie przyjmować leki, które nie są obojętne dla organizmu. Problem ten dotyka cały system opieki zdrowotnej. Zakażenia zawodowe patogenami krwiopochodnymi mogą bowiem przyczyniać się do utraty pracowników, których niedobór jest już obecnie odczuwalny.

- Polska wciąż ponosi wysokie koszty związane z wykonaniem badań diagnostycznych, zwolnieniami chorobowymi, kosztami leczenia pracowników, wypłacaniem odszkodowań, rent czy kosztami sądowymi. W wielu polskich szpitalach problem zakłuć i zachlapania krwią jest bagatelizowany. Ujednolicone normy prawne, profilaktyka, czyli wdrażanie działań zapobiegawczych, a także system pomocy wobec już zakażonych na pewno zmniejszyłby skalę problemu – wyjaśnia Dorota Kilańska prezes Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego XV kadencji.

Sytuacja wkrótce będzie musiała się zmienić ponieważ jako członek Unii Europejskiej, Polska jest zobowiązana do 11 maja 2013 roku wprowadzić Dyrektywę 2010/32/UE z dnia 10 maja 2010 roku. Dokument uznaje, że codzienna praca personelu opieki zdrowotnej naraża go na ryzyko ciężkich zakażeń.

Najważniejszym celem Dyrektywy jest ochrona pracowników narażonych na ekspozycję, poprzez zapewnienie możliwie najbezpieczniejszego środowiska pracy oraz zapobieganie zranieniom pracowników wskutek stosowania ostrych narzędzi medycznych. Zgodnie z jej wytycznymi, konieczne jest też przyjęcie zintegrowanego podejścia w formułowaniu polityki w odniesieniu do oceny ryzyka, określenia metod zapobiegania, jak również do monitorowania epizodów ekspozycyjnych. Tylko dzięki tak kompleksowym działaniom możliwe jest osiągnięcie pożądanego efektu.

- Implementacja Dyrektywy pomoże wyznaczyć minimalny standard dla wyrobów zawierających mechanizmy chroniące przed zranieniem oraz szczegółowo określić procedury poekspozycyjne. Jednocześnie przyczyni się ona do eliminacji stosowania zagrażającego zranieniem ostrego sprzętu medycznego i zastąpienia go bezpiecznymi wyrobami medycznymi. Powinny zostać również ustanowione skuteczne kary finansowe dla pracodawców za nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa pracy – mówi prof. dr hab. Andrzej Gładysz, były Konsultant Krajowy ds. Chorób Zakaźnych.

We wprowadzenie nowych przepisów do prawa polskiego zaangażowane jest Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie, które zorganizowało 19 kwietnia 2012 roku pierwszy Ogólnopolski Kongres Ekspozycji Zawodowej „Dbając o Zdrowie – narażają zdrowie”. Spotkanie ekspertów z lekarzami, pielęgniarkami i przedstawicielami instytucji związanymi ze służbą zdrowia miało na celu określenie kierunku działań implementacji Dyrektywy. Podczas Kongresu rozmawiano na temat ważnych aspektów ekspozycji zawodowej związanych ze skutkami zdrowotnymi, socjologicznymi, ekonomicznymi i prawnymi.

- Wierzymy, że Ogólnopolski Kongres Ekspozycji Zawodowej przyczyni się do budowy możliwie najbezpieczniejszego środowiska pracy dla personelu medycznego. Istotne jest przyjęcie zintegrowanego podejścia w formułowaniu polityki w odniesieniu do zapobiegania i oceny ryzyka, szkoleń, zwiększania świadomości oraz do monitorowania przypadków ekspozycji – mówi Dorota Kilańska prezes Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego XV kadencji.

Rada Ekspertów Ogólnopolskiego Kongresu Ekspozycji Zawodowej podpisała „Deklarację poparcia Dyrektywy 2010/32/UE” i zobowiązała się dołożyć wszelkich starań, aby w miarę możliwości przyspieszyć i usprawnić proces implementacji nowych przepisów.

Kongres został objęty patronatem przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Główny Inspektorat Sanitarny, Polskie Towarzystwo Zakażeń Szpitalnych, Instytut Medycyny Pracy im. J. Nofera, Krajowa Izba Diagnostów Laboratoryjnych, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego

– PZH, Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, Ogólnopolska Izba Gospodarcza Wyrobów Medycznych POLMED.