Szczepionka przeciwko HIV: spojrzenia się zwróciły w kierunku TRIM5

Szczepionka przciwko wirusowi wywołującemu AIDS może się w końcu narodzić? Czynnik obronny odkryty u małpy, którego odpowiednik człowiek posiada również, ale który jest mniej skuteczny, być może w rzeczywistości będzie pomocny, jeśli chodzi o opracowanie nowego leku antywirusowego.

Jeszcze jedna ścieżka prowadząca do powstania nowej szczepionki przeciwko wirusowi HIV? Po tylu oczekiwaniach i tylu niepowodzeniach, czy ten nowy cel jest dobry? Taka przynajmniej jest nadzieja, którą budzą badania naukowe przeprowadzone przez uczonych ze szwajcarskich uniwersytetów w Genewie i w Zurychu.

Naukowcy ci precyzyjnie określili rolę pewnej proteiny komórkowej, której homolog jest znany z tego, iż zapewnia odporność na wirusa u niektórych naczelnych, takich jak małpa makak rezus.

Chodzi tutaj o proteinę TRIM5, co jest skrótem od angielskiego tripartite motif-containing protein 5, należącą do rodziny protein TRIM, które wszystkie posiadają kolejne poszczególne domeny białka: RING finger, zinc-finger oraz region coiled-coil. Niektóre proteiny TRIM są zresztą znane ze swojego działania w ograniczaniu infekcji komórkowych wywołanych przez retrowirusy.

TRIM5: akcja godna jego rodziny proteinowej

Białka TRIM rozpoznają specyficznie wirusy patogenne, co prowadzi je do modyfikacji ekspresji genów odpornościowych, w celu wzmocnienia sił obronnych organizmu. Proteiny TRIM5 nie są wyjątkiem od reguły.

U małpy, są one w rzeczywistości znane z tego, iż rozpoznają specyficznie kapsydy wirusa wywołującego AIDS, już od momentu jego wniknięcia do komórki, ale również z tego, iż rozpoczynają one reakcję antywirusową, której intensywność jest skorelowana z poziomem przyciągania proteiny do wirusa.

Według jednego z autorów badania, pana Jeremy’ego Luban z wydziału mikrobiologii oraz medycyny molekularnej Uniwersytetu w Genewie, proteiny TRIM5, a przede wszystkim ich działanie w odporności wrodzonej, mają być związane z ograniczeniem rozprzestrzeniania się wirusa w organizmie.

Jest to działanie, które miałoby wyjaśniać dlaczego, nawet bez leczenia antyretrowirusowego, wirus HIV potrzebuje generalnie wiele lat, aby wywołać objawy zespołu nabytego niedoboru odporności.

Według nowych prac badaczy szwajcarskich, opublikowanych w przeglądzie Nature, TRIM5 ma rozpoznawać sieć narysowaną przez proteiny kapsydu wirusowego i przyczepiać sie do niej. Ta interakcja ma prowokować stymulację proteiny, która z kolei ma rozpoczynać produkcję łańcuchów poliubikwitynowych w komórce. 

Poprzez kaskadowy proces sygnalizacji, który wywołuje interferencję wielu różnych czynników proteinowych na łonie komórki, proteina NF-kB, podstawowy czynnik transkrypcji we wrodzonych reakcjach immunitarnych (w przeciwieństwie do odporności nabytej), finalnie ma być aktywowana.

Wzmocnić połączenie między TRIM5 a wirusem

Całość tych procesów ma pozwalać na uniknięcie zbliżenia się wirusa do jądra zakażonej komórki, co przeszkadza integracji jego genomu z DNA komórkowym. Ten etap jest niezbędny do namnażania wirusa, a więc białko TRIM5 ma przeszkadzać wirusowi w duplikowaniu.

Na nieszczęście, proces ten nie jest tak naprawdę skuteczny u naczelnych. U człowieka, wydaje się, że zablokowanie wirusa przez białko TRIM5 nie jest utrzymywane wystarczająco długo. Możemy przypuszczać, że u człowieka proteina TRIM blokuje w sposób zbyt słaby postępowanie wirusa w kierunku jądra komórki, a to z powodu braki silnego połączenia z samym sercem wirusa HIV.

Jest to zresztą ulubiona aktualnie hipoteza, jeśli chodzi o opracowanie nowej szczepionki. Naukowcy szukają więc możliwości wzmocnienia tego połączenia, zadeklarował Jeremy Luban w komunikacie wydanym przez Uniwersytet w Genewie.