Rodzaj terapii wpływa na proces decyzyjny

Terapia osób uzależnionych będzie skuteczna, jeśli jej uczestnicy nabędą umiejętność podejmowania decyzji w oparciu zarówno o jej bezpośrednie skutki, jak i odroczone w czasie konsekwencje – wynika z badań psychologicznych przeprowadzonych w SWPS.

Dr Agnieszka Bratkiewicz, psycholog z SWPS w Warszawie, zbadała różnice w podejmowaniu decyzji między osobami uzależnionymi i nieuzależnionymi od narkotyków. – Obserwacje prowadzone przez terapeutów wskazują, że narkomani często nieumiejętnie planują swoje przyszłe działania – wyjaśnia badaczka.

Badanie pokazało, że na proces decyzyjny osób uzależnionych wpływa rodzaj prowadzonej terapii. Przykładowo pacjenci uczestniczący w terapiach substytucyjnych (z wykorzystaniem metadonu czy buprenorfiny) koncentrują się na ich pozytywach, czyli zyskach, zaś pacjenci korzystający z terapii abstynencyjnych uzależniają swe decyzje od kosztów, jakie w związku z ich podjęciem będą zmuszeni ponieść.

– Wyniki pozwalają wyciągnąć wniosek, że terapia osób uzależnionych będzie skuteczna jeśli dzięki niej uczestnicy nabędą umiejętność podejmowania decyzji w oparciu zarówno o jej bezpośrednie skutki, jak i odroczone w czasie konsekwencje, zarówno zyski, jak i koszty. Podobnie, jak przebiega to u osób zdrowych – wyjaśnia Bratkiewicz.

Co ciekawe, badanie pokazało, że w terapii ośrodkowej osoby uzależnione podejmują mniej ryzykowne decyzje niż osoby nieuzależnione. Jednak nawet niewielkie odroczenie konsekwencji w czasie sprawia, że zaczynają decydować znacznie bardziej ryzykownie. Dla osób zdrowych odsunięcie konsekwencji w czasie nie wpływa na podjęcie bardziej ryzykownych decyzji.

Większość ludzi, podejmując decyzje, biorze pod uwagę przede wszystkim ich bezpośrednie skutki, ale też konsekwencje oddalone w czasie. Natomiast osoby uzależnione, podczas podejmowania decyzji kierują się prawie wyłącznie natychmiastowymi i bliskimi ich skutkami, niemal ignorując konsekwencje, które wystąpią dopiero w przyszłości. Odsunięcie pewnych konsekwencji w czasie sprawia, że zaczynają one być ignorowane przez osoby uzależnione. Podobnie podejmują decyzje ludzie zdrowi, którzy uzyskali wysoki wynik na skali poszukiwania doznań.

Badanie zostało zrealizowane w 2010 roku w ramach pracy doktorskiej. Zastosowano w nim procedury eksperymentalne dotyczące podejmowania decyzji w sytuacjach pewnych, związanych z codziennym życiem oraz w sytuacjach związanych z ryzykiem.