Lekoodporna biała plaga wszystkich traktuje równo

W Nowy Rok 2004, po miesiącach tracenia na wadze i cierpień z powodu gorączki, nocnych potów i zadyszki, studentka Anna Watterson, kaszląca krwią, została przewieziona do szpitala. Zdiagnozowano ją w kierunku gruźlicy, czyli dawnej choroby, wiązanej z biedą. Ale, kiedy infekcja w dalszym ciągu się utrzymywała, po sześciu tygodniach zażywania pigułek, a nawet po trzykrotnej serii antybiotyków, lekarze stwierdzili, że pacjentka ma tak zwaną gruźlicę lekoodporną (multi-drug resistant TB, albo MDR-TB).

W tej sytuacji, kobieta została przeniesiona do izolatki, i zaaplikowano jej leki, po których miała mdłości, nie mogła wychodzić na słońce i czuła się po prostu okropnie.

Sytuacja naprawdę szokująca, ponieważ większość z nas gruźlicę zna jedynie z powieści: kto z nas nie ma w głowie obrazka nędznie ubranej kobiety albo dziecka, żyjących w biedzie, w XVIII albo XIX wieku, umierających powoli z powodu tej choroby?

Niestety, aktualnie musimy mierzyć się z rosnącą zachorowalnością na gruźlicę lekooporną, w niektórych najbogatszych miastach na świecie, jak również w całej Afryce i Azji. Londyn został określony „europejską stolicą gruźlicy”, a ostatnie badania dokumentujące nowe przypadki tak zwanej „całkowicie opornej na leki gruźlicy” w Indiach sugerują, że zaczyna się nowy rozdział w historii współczesnego świata.

A może być jeszcze gorzej, przestrzegają eksperci. Nie możemy sobie pozwolić, żeby tej hydrze odrosła głowa. Ponieważ kiedy odrośnie, nie mamy pojęcia, w jaki sposób ją kontrolować, jak mówi pani Ruth McNernev, ekspert od gruźlicy w londyńskiej szkole higieny i chorób tropikalnych (London School of Hygiene and Tropical Medicine).

Międzynarodowy alarm

Gruźlica jest infekcją bakteryjną, która niszczy tkankę płuc pacjentów. Chory kaszle i kicha, tym samym roznosząc wokół siebie zarazki, które zarażają innych ludzi. Każda osoba z aktywną gruźlicą może zarazić jakieś 10 -15 innych osób w ciągu roku.

W 2010 roku, jak podają statystyki Światowej Organizacji Zdrowia, na świecie żyło 8 800 000 ludzi z gruźlicą. World Health Organization przewiduje, że do 2015 roku kolejne dwa miliony zarażą się gruźlicą odporną na leki. Na świecie, co minutę umierają 2 – 3 osoby chore na gruźlicę.

Międzynarodowy alarm podniosły więc najwyraźniej całkowicie nieuleczalne przypadki w Indiach. World Health Organization zorganizowała specjalne spotkanie, aby przedyskutować, czy pojawienie się szczepów bakterii, które zdają się być całkowicie odporne na leki, wymaga ustalenia nowej kategorii gruźlicy całkowicie lekoopornej, czyli "totally drug-resistant TB", albo TDR-TB.

Oznaczałoby to nowy poziom w ewolucji tek choroby w ciągu lat, od etapu normalnej gruźlicy, która jest uleczalna (6 miesięcy zażywania antybiotyków), przez etap pojawienia się gruźlicy MDR-TB, aż do etapu końcowego, czyli gruźlicy szeroko lekoodpornej, czyli TB (XDR-TB, extensively drug-resistant).

Jak stwierdza Lucica Ditiu z WHO's Stop TB Partnership, tego typu lekooporna gruźlica jest całkowicie dziełem rąk ludzkich. Tak jak inne bakterie, bakteria Mycobacterium tuberculosis (odpowiedzialna za gruźlicę) może ewoluować tak, że jest w stanie oprzeć się działaniu niegdyś skutecznych leków.

Im więcej leków jest podawanych pacjentowi, i im więcej leków ponosi klęskę, tym silniejsze stają się szczepy bakteryjne, które w dodatku nie omieszkują się rozpowszechniać. Lekarze, pracownicy służb zdrowia, pielęgniarze i pielęgniarki, cały system opieki zdrowotnej wyprodukował gruźlicę lekooporną. 

Nie jest to mikrob, który pochodzi z natury. Nie jest to spontaniczna mutacja. Bakteria ta powstała, ponieważ pacjenci byli źle leczeni: albo lekami złej jakości, albo niewystarczającą ilością leków, albo pacjenci nie byli wystarczająco dobrze obserwowani i nie kończyli bieżącego cyklu leków, mówi Lucica Ditiu.

Kiedy leki nie działają

Sytuacja w Indiach jest naprawdę niepokojąca. Doktor Zarir Uwadia, specjalista od gruźlicy w Hinduja National Hospital w Bombaju, który opublikował artykuł w Clinical Infectious Diseases, dokumentuje przypadki gruźlicy TDR-TB w Indiach. 

Zidentyfikował on ostatnio 12 nowych przypadków, dla których zastosował wszelkie możliwe opcje leczenia. Trzy osoby już nie żyją.

Tak jak inni, za taki stan rzeczy doktor Zarir Uwadia wini nędzną praktykę lekarską. Antybiotyki dostępne bez recepty są powszechne w Indiach i być może częściowo również z tego powodu to właśnie ten kraj zmaga się z największym poziomem zachorowalności na gruźlicę lekoodporną na świecie (ponad 100 000 przypadków).